Tổng thống Zelensky nồng nhiệt với các nước Bắc và Đông Âu đã tích cực giúp đỡ, duy trì quan hệ tốt đẹp với Tây Âu, vận động ở những hội nghị quốc tế như thượng đỉnh G7, Liên đoàn Ả Rập, Hội Đồng Châu Âu, thượng đỉnh NATO. Những hoạt động ngoại giao hoàn hảo mang về nhiều vũ khí chuẩn bị cho chiến dịch phản công sắp tới và cả thời hậu chiến. Quân đội Ukraina sẽ phải hợp đồng binh chủng để phá vỡ phòng tuyến kiên cố của Nga.

L'Express tuần nàyđề cập đến dịch vụ công và « Sự kiệt sức trước nạn quan liêu giấy tờ », từ y tá, thị trưởng các vùng quê cho đến cảnh sát đều cảm thấy chán ngán. Hồ sơ của Courrier International nói về « Những kẻ lợi dụng lạm phát ». Nhà ở, thực phẩm, lãi suất...đều tăng, nhưng không chỉ do các cuộc khủng hoảng, mà một số nhà sản xuất nhân đó đã thủ lợi. Le Point chạy tựa « Trí thông minh nhân tạo : Biến chuyển của thế giới ». Trang bìa của L'Obs đăng chân dung tổng thống Nga, hai bên là bộ trưởng quốc phòng và thủ lãnh Wagner với tựa lớn « Serguei Choigu, Vladimir Putin, Evgueni Prigojine : Chiến tranh cân não ở Kremlin ».

Bakhmut và nhân vật kỳ quặc Prigojine

Tại Matxcơva, « có một cuộc chiến trong cuộc chiến » hay không ?Tìm hiểu những bí ẩn trong hệ thống quyền lực Nga, L'Obs đặt câu hỏi, các nhân vật bao quanh Vladimir Putin là những ai ? Và trong lúc Ukraina chuẩn bị phản công, Evgueni Prigojine, ông chủ lính đánh thuê Wagner liên tục đả kích quân đội chính quy, phải chăng ông ta sắp sửa quá đà ?

Cuộc diễn binh truyền thống ngày 9 tháng Năm được rút gọn tối thiểu, Vladimir Putin đọc bài diễn văn chỉ 6 phút – ngắn nhất xưa nay, là hình ảnh ấn tượng ; cộng với vụ drone tấn công điện Kremlin, vụ ám sát nhà văn cực đoan Zakhar Prilepine...Theo L'Obs, có những biểu hiện bất ổn nơi điện Kremlin. Bakhmut đã trở thành cơn ác mộng của quân Nga, những xác chết chất chồng. Nhà Trắng nói rằng Nga mất đến trên 20.000 quân tại đây kể từ tháng 12/2022. Tuy khó thể xác minh về con số, nhưng thái độ kỳ lạ của Evgueni Prigojine, vốn thích phô trương ở Bakhmut, cho thấy phía Nga đang bối rối.

Ông chủ Wagner khẳng định « mặt trận đang sụp đổ », đòi hỏi « những quả đạn khốn kiếp ». Kinh khiếp nhất là hôm 05/05 lúc 1 giờ rưỡi sáng, ông ta xuất hiện trước khoảng vài chục thi thể lính « máu hãy còn chưa kịp khô », giận dữ lăng mạ hai mục tiêu quen thuộc là bộ trưởng quốc phòng Serguei Choigu và tổng tham mưu trưởng Valeri Guerassimov. Được trang Meduza đưa lên mạng, video này có hơn 6 triệu người xem trên YouTube. Có thể đó là mục đích thực sự của Evgueni Prigojine. Nhóm tư vấn Volya cho rằng Prigojine nghĩ cần phải xuất hiện khắp nơi để tạo sức bật đồng thời tự bảo vệ, trong một hệ thống mà nguy cơ thất sủng đến rất nhanh.

Putin chưa thua nhưng không thể thắng nổi

Có tiếng là « ma-lanh », ông ta tự đặt mình vào vị trí trung tâm vì « chiến dịch đặc biệt » cần một khuôn mặt đại diện, một người hùng cụ thể. Thông tin gần đây nói rằng Mikhail Mizintsev, thứ trưởng quốc phòng, « tên đồ tể Mariupol » bị cách chức và đầu quân cho Prigojine bị Volya bác bỏ, vì theo các chuyên gia, tướng lãnh này giờ đây trực thuộc tình báo quân đội Nga (GRU). Từ nhiều năm qua, Wagner do GRU điều khiển, việc chuyển Mikhail Mizintsev sang nhằm nắm chắc hơn lực lượng lính đánh thuê.

Trường hợp Evgueni Prigojine là biểu hiện của hệ thống Nga : cướp đoạt có tổ chức, mạnh ai nấy lo tự cứu mình và tìm cách ngoi lên. Tuy khôn ngoan nhưng có thể gió đã đổi chiều với « ông đầu bếp của Putin » : thủ lãnh Chechnya là Ramzan Kadyrov và tài phiệt Yuri Kovalchuk trước đây thân thiết nay giữ khoảng cách. Việc Prigojine nói quân Nga « tháo chạy » chừng như ngấp nghé lằn ranh đỏ, nhất là bài báo của Washington Post hôm 15/05 nói rằng ông ta đề nghị tiết lộ vị trí quân Nga cho Kiev để đổi lấy việc Ukraina rút khỏi Bakhmut.

Nếu hiện nay Prigojine vẫn còn an toàn nhờ vai trò của Wagner ở Bakhmut, ông ta không bao giờ sánh được với Serguei Shoigu, người vẫn đi câu cá với Putin vào mùa hè. Tại Nga, khó thể có tương lai với những ai mang lại cho ông chủ toàn tin xấu. Hãy còn khá sớm để khẳng định Vladimir Putin sẽ thua trong cuộc chiến mà ông ta là kẻ duy nhất chịu trách nhiệm, nhưng nay người ta biết rằng Putin không thể thắng nổi.

Zelensky, những chuyến bôn ba mang về nhiều vũ khí

L'Express phân tích : « Chuyển giao vũ khí : Zelensky hay nghệ thuật đoàn kết châu Âu ». Tổng thống Ukraina đã trở thành bậc thầy trong cách thức tôn trọng sự quân bình tại lục địa - trân trọng những quốc gia ủng hộ nhiệt tình nhất ở Bắc Âu và Đông Âu nhưng cũng không quên những nước lớn Tây Âu. Dù chiến tranh đang diễn ra ác liệt ở nước kế cận, đe dọa đảo lộn trật tự thế giới, người ta vẫn phải sống với những nỗi lo thường nhật. Người Ukraina hiểu rõ điều đó. Chuẩn bị cho cuộc phản công, những tuần lễ gần đây tổng thống Ukraina liên tục có những chuyến xuất ngoại.

Zelensky nhận được thêm nhiều vũ khí đủ loại ở Berlin, Paris, Luân Đôn, nhận được giải thưởng danh giá Charlemagne, diện kiến Đức giáo hoàng, và kết thúc vòng công du châu Âu ngắn tại Đan Mạch (nước hứa viện trợ 19 đại bác Caesar). Một hoạt động ngoại giao hoàn hảo, dù vẫn chưa có được chiến đấu cơ F-16. The Economist đặc biệt chú ý đến hỏa tiễn Storm Shadow do Anh tặng, có tầm bắn ít nhất 250 kilomet, biết tránh né lưới phòng không và mang theo đầu đạn có sức công phá mãnh liệt, có thể làm thay đổi cuộc chiến. Những trung tâm hậu cần và sở chỉ huy Nga đã được dời xa của tầm bắn Himars (80 kilomet), nay lại gặp nguy hiểm, cũng như những cây cầu và căn cứ không quân ở Crimée. Tuần báo Anh còn cho rằng sự hiện diện của Volodymyr Zelensky ở G7 kỳ này cũng quan trọng không kém vũ khí.

Mong muốn được gia nhập Liên Hiệp Châu Âu (EU), Volodymyr Zelensky tỏ ra khéo léo. Trước thời điểm diễn ra những hội nghị quốc tế như G7 ở Hiroshima, Liên đoàn Ả Rập ở Riyad, Hội Đồng Châu Âu tại Bruxelles, thượng đỉnh NATO ở Vilnius, Zelensky cố gắng giữ thăng bằng : nồng nhiệt với các nước đã tích cực giúp đỡ, đồng thời duy trì quan hệ tốt đẹp với các quốc gia Tây Âu chủ chốt. Đầu tháng Năm, ông gặp gỡ các nhà lãnh đạo năm nước Bắc Âu tại Phần Lan.

Khuôn mặt đại diện cho cuộc chiến tranh vệ quốc của Ukraina cũng không ngần ngại thực hiện những chuyến thăm mang tính biểu tượng như đến La Haye, nơi đặt trụ sở của Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) để đòi hỏi « một phiên tòa thực sự », « một Nuremberg » cho những người lãnh đạo nước Nga. Cả một nghệ thuật vừa nỗ lực thắng được cuộc chiến, vừa nhìn về thời hậu chiến. 

Hỏa mù và đòn gió

Trên chiến trường, L'Express mô tả « Ngụy trang, phá mìn và xe tăng : Kế hoạch của Ukraina để xuyên thủng hàng phòng ngự Nga ». Lực lượng của Kiev sẽ cố gắng thực hiện một chiến dịch thuộc loại phức tạp và nguy hiểm trong binh pháp : hợp đồng binh chủng để phá vỡ những phòng tuyến kiên cố.

Người Na Uy gọi những khối bê-tông được Đức quốc xã đặt rải rác ở các bờ biển từ năm 1942 là « răng Hitler ». Giờ đây là hàng trăm ngàn « răng rồng » được Vladimir Putin bố trí dày đặc dọc theo tiền tuyến dài 950 kilomet. Từ nhiều tuần qua, Kiev không giấu diếm ý định tổng phản công. Những chiến binh Ukraina sẽ phải đột phá tuyến phòng ngự mà địch quân đang sẵn sàng.

Không chỉ những khối bê-tông nhọn hoắt cao 1 mét để chặn thiết giáp, mà cả những hố chống xe tăng và bãi mìn khó thể nhận ra từ vệ tinh hay drone. Lùi vào vài trăm mét phía sau là hệ thống chiến hào và hầm trú ẩn. Ở phía bắc Melitopol còn có hẳn ba lớp phòng vệ như vậy trên khoảng 120 kilomet, gồm các vị trí tiền phương rồi đến hai khu vực phòng tuyến kiên cố, mỗi tuyến phòng vệ cách nhau từ 10 đến 20 kilomet. Tuy nhiên theo bộ Quốc Phòng Anh, hiệu quả còn tùy thuộc pháo yểm trợ và quân số.

May mắn cho Kiev là quân Nga không thể hiện diện dày đặc tại một chiến tuyến còn dài hơn cả mặt trận miền tây của Đệ nhất Thế chiến. Tình báo cần phải giúp tìm ra những điểm yếu của các phòng tuyến này, tiến hành nhiều vụ tấn công để che giấu hướng chính. Khó khăn lớn nhất là làm sao tránh được vô số phương tiện của địch, từ mật vụ, nghe lén cho đến drone, vệ tinh. Sau một năm chiến đấu, Ukraina đã thành thạo việc này : chuyển quân ngoài vòng giám sát của vệ tinh (mỗi khi bay qua đều được Mỹ báo trước), hành quân ban đêm, kỷ luật truyền tin, ngụy trang. Nhưng do không thể giấu được tất cả, còn phải có những « đòn gió ».

Bẻ gãy « răng rồng » của Putin

Cuộc tấn công của bộ binh chỉ bắt đầu sau khi pháo binh đã giã nát những chướng ngại vật, và công binh mở đường. Mìn có thể gây thương vong lớn, không gỡ bằng tay mà được phá nhanh chóng bằng những thiết bị nặng như hệ thống M58 Miclic của Mỹ hay UR-77 của Nga mà Kiev có được. Những xe ủi đất dọn đường, rồi xe tăng tiến vào phá hủy các vị trí địch.

Cựu trung tá Pháp Yann Boivin nhận xét, những chiếc Leopard 2 của Đức và Challenger 2 của Anh có ưu thế vì tác xạ xa hơn. Một nguồn tin quân sự cho rằng theo với đà tiến của xe tăng, một nhóm bộ binh sẽ bắn vào các vị trí địch để ghìm chân, nhóm thứ hai đối phó quân tăng viện và nhóm thứ ba xung kích. Tất cả cần có thời gian vì phải xử lý vấn đề tù binh, số lính chết và bị thương, thu thập những tài liệu bỏ lại như bản đồ...tóm lại là rất căng thẳng, rồi dấn sâu vào ngay khi có thể.

Nhà nghiên cứu Yohann Michel giải thích, đột phá thực sự là sau khi vượt qua được những phòng tuyến đầu tiên và bảo vệ các cạnh sườn, các chiến binh lọt vào vùng đất không còn mìn bẫy, có thể tiến nhanh như quân địch và tạo thế chủ động. Để có thể phối hợp nhịp nhàng như vậy, hàng ngàn chiến sĩ Ukraina từ lính trơn cho đến tướng lãnh từ nhiều tháng qua đã được phương Tây huấn luyện hợp đồng tác chiến, tại những căn cứ ở Đức, Ba Lan, Anh. Các sĩ quan NATO hướng dẫn cho họ cách phối hợp những đơn vị pháo, cơ giới, bộ binh, hậu cần, cộng thêm những bộ phận chuyên giám sát hay phụ trách hệ thống gây nhiễu điện tử.

Quân Nga thì luôn dựa vào hỏa lực và sức mạnh pháo binh, tốc độ phản ứng sẽ là chìa khóa. Nhà chiến lược Úc Mick Ryan cảnh báo, nếu Nga cơ động và hiệu quả hơn so với trước đây, trận đánh sẽ đẫm máu. Ông tỏ ra bi quan vì tuy Ukraina rất sáng tạo, nhưng phía Nga đã chuẩn bị kỹ càng. Nếu không tạo được sự đột phá hay chỉ tiến được một ít, công cuộc tái chiếm sẽ phải ngưng lại để bổ sung người và thiết bị, mặt trận sẽ đóng băng, một số đối tác có thể thúc giục Kiev thương lượng với Matxcơva. Ngược lại, nếu quân đội Ukraina tiến đến biển Azov và cắt làm đôi lực lượng Nga, sẽ là một cú đánh móc hàm, không chỉ làm gãy những chiếc « răng rồng » của Putin, mà còn mở ra viễn cảnh quân đội Nga hoàn toàn bại trận.

Tình nguyện quân Ukraina sát cánh với quân đội

Không chỉ quân đội chính quy, Ukraina còn lập ra những lữ đoàn mới gồm khoảng mấy chục ngàn người. Những chiến binh nam nữ này đều biết rằng họ có nguy cơ tử trận hay bị thương, nhưng vẫn tình nguyện gia nhập đội quân bảo vệ tổ quốc. Theo Le Monde cuối tuần, số thiệt hại của lực lượng Ukraina dù bí mật, nhưng được ước tính khoảng 100.000 binh sĩ bị loại khỏi vòng chiến, trong khi theo lý thuyết, quân đội tấn công phải nhiều gấp ba quân phòng thủ.

Bộ Nội Vụ Ukraina từ tháng Hai đã mở chiến dịch tuyển mộ hàng loạt các « vệ binh chiến đấu ». Sau khi huấn luyện, họ sẽ được đặt dưới quyền của bộ tổng tham mưu quân đội. Các tân binh này được một số ưu đãi như nhà ở, y tế miễn phí, được bảo đảm vào đại học. Có khoảng 40.000 tình nguyện viên đã tham gia 9 lữ đoàn mới lập này, được trang bị ít thiết giáp và pháo hơn. Nhà phân tích quân sự Mykhailo Jirokhov cho biết song song đó, 50.000 quân nhân Ukraina đã được rút khỏi tiền tuyến từ nhiều tháng qua để huấn luyện và chuẩn bị tổng phản công.

Ẩn số hiện nay là không quân Nga (viết tắt là VKS), mà lực lượng chưa bị sứt mẻ nhiều so với bộ binh. Nga « chỉ » mất 82 chiến đấu cơ, chủ yếu là Su-25 và Su-34, và 87 trực thăng. Trước chiến tranh, Matxcơva được cho là có trên 1.300 máy bay chiến đấu các loại, tuy nhiên các nhà quan sát nghi ngờ khả năng đối phó một cuộc phản công quy mô. Tỉ lệ phi cơ có thể hoạt động chưa đầy 50 %, so với Pháp là 81 %. Các phi công Nga cũng không dám đến quá gần tiền tuyến, chỉ bắn hỏa tiễn từ xa. Đó là do thiếu thực tập tác chiến liên quân, và không có phương tiện ngắm chính xác mục tiêu.

Trung Quốc chỉ có thể giúp Nga thương lượng nếu… bại trận

Song song với chiến đấu, việc chuẩn bị cho thương lượng được nhiều nước cho là cần thiết. L’Obs đặt vấn đề « Trung Quốc có thể làm trung gian giữa Nga và Ukraina hay không ? ». Trung Quốc tự gọi mình là « một đại quốc có tinh thần trách nhiệm », trong bản thông cáo đưa ra sau khi ông Tập Cận Bình lần đầu tiên điện đàm với tổng thống Ukraina hôm 26/04. Với động thái được quốc tế hoan nghênh trong đó có cả Kiev, dường như Bắc Kinh muốn thực hiện vài nghĩa vụ địa chính trị. Trả lời The Economist, cựu cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Henry Kissinger sắp 100 tuổi, từng bị tố cáo đã « bán đứng » Việt Nam Cộng Hòa, không tin Trung Quốc và Nga có thể hợp tác êm đẹp với nhau, tuy vẫn có ý bênh vực Bắc Kinh.

Dân biểu Pháp Natalia Pouzyreff cho rằng đây là một dấu hiệu tích cực nhưng không nên ngây thơ. Tập Cận Bình không hề là một nhà lãnh đạo ôn hòa, ông ta không nhầm lẫn lợi ích nước mình với nước khác, và chỉ sợ bị phương Tây trừng phạt kinh tế.Chuyên gia Valérie Niquet nhận thấy Bắc Kinh có tham vọng đóng vai trò quan trọng trên trường quốc tế, không chỉ riêng trong cuộc khủng hoảng Ukraina, nhưng không muốn nhận lấy bất cứ rủi ro nào. Cần phải thấy rõ vai trò của Trung Quốc chỉ là để nói những chuyện không có gì mới mẻ. Ngược lại những chủ đề lớn như chạy đua hạt nhân hay khí hậu, Bắc Kinh tiếp tục ủng hộ Bắc Triều Tiên và xây dựng thêm những nhà máy điện chạy bằng than đá.

Ấn Độ tuyên bố sẽ làm ‘mọi thứ có thể’ để giải quyết khủng hoảng Ukraine

Tin tức thế giới 21-5:  Ông Biden sắp gặp ông Zelensky