Ukraina
cũng như Nga đều đang chuẩn bị một giai đoạn mới để tránh chiếc bẫy một
cuộc chiến tranh hao mòn. Có nhiều chọn lựa cho một chiến tuyến dài đến
900 kilomet. Chiến dịch sắp tới sẽ tập trung vào Bakhmut, Crimée,
Mariupol, Zaporijia hay thành phố nào khác ? Kiev chỉ còn vài tuần lễ
nữa, trước khi quân Nga củng cố được lực lượng.
Hàng trăm lính Nga thiệt mạng vì Himars : Cuộc tấn công gây rúng động
Những
thách thức đối với Pháp và thế giới trong năm mới, tình hình chiến sự
Ukraina và đại dịch Covid tại Trung Quốc tiếp tục là những chủ đề được
báo chí Pháp khai thác. Việc Matxcơva hôm qua nhìn nhận có 63 lính Nga
thiệt mạng trong vụ tấn công vào thành phố Makiivka ở miền đông Ukraina
là sự kiện được tất cả các nhật báo lớn chú ý hôm nay.
Kiev ban
đầu không lên tiếng, nhưng đến cuối ngày quân đội Ukraina xác nhận đã
tiến hành vụ oanh kích, cho biết có đến 400 lính Nga tử thương. Theo
nhiều nhà quan sát từ cả hai phía, được Slate dẫn ra, tòa nhà vốn là một trường dạy nghề bị quân Nga chiếm đóng đã hoàn toàn bị hỏa tiễn Himars tiêu hủy. Les Echos
dẫn lời blogger quân sự Nga Rybar (1 triệu người theo dõi trên
Instagram) cho biết có 600 lính Nga hiện diện vào lúc tòa nhà bị biến
thành gạch vụn. Dù sao đây cũng là lần đầu tiên Matxcơva công nhận số
lính tử thương lớn như vậy chỉ trong một vụ tấn công.
Một nguồn ẩn
danh từ chính quyền ly khai Donetsk nói với hãng Tass, đó là do nhiều
tân binh mới đến sử dụng điện thoại di động nên quân đội Ukraina định vị
được. Chuyên gia Vincent Tourret nói với Libération, giả thiết
này khả tín vì quân đội Nga luôn chậm chạp so với việc sử dụng kỹ thuật
số đa dạng của lính trẻ. Nhà nghiên cứu Yohann Michel nhận xét, những
người mới bị động viên đôi khi kém ý thức về những rủi ro, và ngỡ rằng ở
hậu cứ là được an toàn. Ông cũng cho rằng việc Ukraina gần đây liên tục
tấn công tầm xa một cách chính xác cho thấy bộ chỉ huy và cơ quan tình
báo của Kiev làm việc rất tốt.
Ukraina : Nhiều kịch bản và ẩn số cho việc phản công
Le Figaro đưa ra « Các phương án phản công của Ukraina ». Những
vụ Nga dùng drone đánh vào mục tiêu dân sự Ukraina gieo chết chóc đau
thương, nhưng không làm thay đổi chiều hướng cuộc chiến. Một đợt hỏa
tiễn mới lại ồ ạt ập đến từ hôm thứ Hai 02/01, nhưng quyết tâm kháng
chiến của Ukraina không suy suyển.
Tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định « Nga đang thua. Drone, hỏa tiễn và tất cả những thứ khác không giúp được gì cho họ, vì chúng tôi đồng tâm hợp lực ». Tuy nhiên theo Le Figaro,
Ukraina cũng như Nga đều đang chuẩn bị một giai đoạn mới để tránh chiếc
bẫy một cuộc chiến tranh hao mòn. Bộ trưởng Quân Lực Pháp Sébastien
Lecornu sau cuộc hội đàm với tổng thống Zelensky nhận xét: « Rõ ràng Ukraina đang chuẩn bị một điều gì đó ». Họ chờ đợi thời tiết thuận lợi hơn, và nhịp độ giao tranh đang chậm lại giúp tái lập các kho dự trữ.
Có
nhiều chọn lựa cho một chiến tuyến dài đến 900 kilomet, và những ẩn số
cũng rất nhiều. Ở phía bắc, giả thiết Belarus can thiệp khiến không thể
rút bớt lực lượng. Tại miền nam, quân Nga dày đặc để bảo vệ Crimée. Miền
đông, các trận đánh tập trung xung quanh Avdiivka thuộc thành phố
Donetsk và nhất là ở Bakhmut, nơi số lính tử trận là khủng khiếp. Chính
quyền Ukraina nói với quân đội Pháp là Nga mất đến 5.000 lính một ngày,
Paris thận trọng hơn trong ước tính, nhưng cái giá nhân mạng cho trận
Bakhmut là khổng lồ so với lợi ích chiến lược.
Theo bộ trưởng
Lecornu, vấn đề trước hết là nội bộ Nga, phía lính đánh thuê Wagner muốn
chứng tỏ là có thể thắng ở nơi mà quân đội chính quy bị thua. Giành
được Bakhmut, Nga có thể mở đường về miền trung, ngáng chân các cuộc
phản công của Ukraina.Tái chiếm Donbass cũng quan trọng cho Kiev. Buộc
quân Nga phải trả giá thật đắt, Ukraina hy vọng các gia đình Nga sẽ nhận
ra sự ác liệt của cuộc chiến, hoài nghi những luận điệu của Vladimir
Putin.
Chạy đua với thời gian để tránh một cuộc chiến tranh tiêu hao
Để
chiến thắng, quân đội Ukraina không thể mãi ở thế thủ. Trong danh sách
những mục tiêu tiềm năng, các ban tham mưu phương Tây lưu ý đến khu vực
Zaporijia. Tái chiếm được nhà máy điện nguyên tử sẽ là « game changer »
về địa lý và năng lượng. Nhưng làm thế nào giao tranh mà không ảnh hưởng
đến nhà máy ? Từ nhiều tuần qua phương Tây đã thương lượng với Nga và
Ukraina để xác định một khu vực bảo vệ, thuyết phục bên này không bố trí
thiết bị quân sự trong chu vi nhà máy, và bên kia không oanh kích.
Còn
Crimée ? Mariupol ? Chiếm lại thành phố tử đạo sẽ là biểu tượng cho
chiến thắng, cô lập được bán đảo. Một giả thiết khác là Ukraina tìm cách
tấn công sâu vào Crimée hay đất Nga, như đã từng oanh kích căn cứ
Engels. Tướng Pháp Clermont nhấn mạnh : « Để chiến thắng, Ukraina phải đánh vào lãnh thổ Nga. Nhưng Kiev không làm, và như vậy không thể thắng được ».
Mọi
phương án đều vấp phải vấn đề vũ khí và đạn dược. Ukraina chỉ nhận được
nhỏ giọt nên khó tổ chức tấn công. Phía Nga nhịp độ pháo kích cũng chậm
lại. Tướng Pellistrandi, tổng biên tập Tạp chí Quốc phòng cho rằng Nga
muốn câu giờ nhằm sản xuất thêm vũ khí, huy động thêm tân binh để giành
lại ưu thế về tương quan lực lượng. Vladimir Putin không hề từ bỏ tham
vọng, kể cả việc diễu hành trên đường phố Kiev. Tất cả những kịch bản
của Ukraina đều phải tính đến cuộc chạy đua với thời gian, trước khi
quân Nga lại ồ ạt tiến đánh. Họ chỉ còn vài tuần lễ nữa.
Chiến sự vẫn ác liệt ở Bakhmut, bị tàn phá 80 %
Trên thực địa, Les Echos mô tả « Tại Bakhmut, dấu vết những trận đánh lì lợm của Nga ».
Từ sáu tháng qua, quân Nga và lính đánh thuê Wagner cố chiếm thành phố
nhỏ bé này bằng mọi giá. Những người dân còn ở lại sống tạm bợ qua ngày
trong những đống đổ nát, 80 % thành phố đã bị phá hủy.
Các chuyên
gia và những người lính phải đặt dấu hỏi vì sao quân Nga lại cố sống cố
chết tấn công như thế, vì thành phố không mấy quan trọng về mặt chiến
lược. Leonid, người phụ trách drone của tiểu đoàn Skala kể lại : « Mỗi ngày, những nhóm 15 đến 20 lính cố gắng chiếm vị trí của chúng tôi và sau đó oanh kích ». Lực lượng đôi bên gần nhau đến nỗi khó thể xác định những quả moọc-chê rơi xuống là của phía Ukraina hay Nga.
Trên
những đường phố không người, chỉ có tiếng đạn pháo ầm vang từng phút
một trên những tòa nhà đổ nát, những cửa hàng kiếng đã bị bể. Người dân
sống trong những căn hầm, không điện nước, họ sưởi ấm và nấu ăn bằng
củi. Một lính cứu hỏa cho biết mỗi ngày đều đi tuần để tránh cho thành
phố không bị thiêu hủy hoàn toàn. Cả đơn vị đều là dân Bakhmut ; họ
quyết định ở lại bất chấp nguy hiểm : đã có 11 lính cứu hỏa thiệt mạng
tại Donetsk.
Chống dịch kiểu quân phiệt, thất bại càng cay đắng cho Bắc Kinh
Nhìn sang châu Á, bài xã luận của La Croix nhấn mạnh đến « Thất bại của Bắc Kinh ». Bệnh
nhân Covid tràn ngập các bệnh viện, theo một số nguồn thì có thể lên
đến hàng trăm triệu người. Có những thành phố hoàn toàn tê liệt.
Các
nhà dịch tễ học lo sợ sẽ nảy sinh ra những biến thể, đến một lúc nào
đó vượt ra ngoài biên giới. Chưa kể đến nguy cơ lây lan về kinh tế :
hàng ngàn nhà máy sản xuất chậm lại, và sự hụt hơi của Trung Quốc đe dọa
tăng trưởng của thế giới. Như vậy theo tờ báo không ai có thể vui mừng
về việc Bắc Kinh lao đao trước đại dịch. Tuy nhiên cần phải rút ra bài
học về giới hạn cho quyền lực tuyệt đối của ông Tập Cận Bình.
Không
một chế độ nào có thể khoe rằng đã hành động một cách hoàn hảo trước
đại dịch. Nhưng trong trường hợp Trung Quốc, thất bại càng thê thảm vì
Bắc Kinh đã dùng đến những biện pháp hết sức cực đoan. Chiến lược zero
Covid trước hết là zero tự do, trộn lẫn với đàn áp, giám sát khắt khe và
bóp méo thông tin. Buộc cách ly người bị nhiễm, thậm chí nhốt kín họ
trong những căn nhà bị khóa cửa hay cổng vào bị hàn kín, chỉ làm chậm
lại việc lây lan của con virus. Ba năm sau khi virus xuất hiện tại Vũ
Hán, Trung Quốc không làm ra được một loại vac-xin nào hiệu quả. Tất cả
đi ngược lại với tuyên truyền của một chế độ xưa nay vẫn nói rằng các
nước dân chủ không có khả năng đáp trả hiệu quả thách thức Covid.
Trung Quốc thúc thủ trước Omicron, kinh tế lao dốc
Về mặt kinh tế, La Croix tỏ ra lo ngại, chạy tựa trang nhất « Kinh tế Trung Quốc gặp trắc trở » và dành hai trang trong cho tình trạng Bắc Kinh « đầu hàng trước biến thể Omicron ».
Vào
đầu năm 2023, nền kinh tế thứ nhì thế giới có nguy cơ khựng lại. Từ khi
chính quyền đột ngột từ bỏ chính sách zero Covid, dịch bệnh bùng lên
nhanh chóng. Bắc Kinh là nạn nhân của chính sách tiêm chủng do chính
mình đề ra : chỉ ưu tiên cho người trong độ tuổi lao động, không chịu
nhập vac-xin ARN thông tin của phương Tây. Một nghiên cứu của đại học
Harvard ước tính đợt dịch mới có thể làm 1,5 triệu người chết tại Hoa
lục. Còn theo công ty phân tích y tế Airfinity của Anh, số tử vong thậm
chí đến 2,1 triệu ; hiện nay tại Hoa lục mỗi ngày có đến 9.000 người
chết vì Covid !
Nhiều công ty hoạt động rời rạc vì thiếu nhân
viên, các tiệm buôn, nhà hàng vắng khách. Một chủ doanh nghiệp Pháp cho
biết 12 ngày sau khi dỡ bỏ chính sách xét nghiệm mọi lúc mọi nơi, nhà
máy của ông ở Hoa lục thiếu mất 20 % công nhân. Tổng cục Thống kê vốn
thường công bố những con số đẹp đẽ, nay nhìn nhận sản xuất và tiêu thụ
đều sụt giảm do đại dịch, gây tác động khá lớn. Chắc chắn Trung Quốc
không thể đạt mục tiêu tăng trưởng 5,5 % cho năm 2022. Theo Ngân hàng
Thế giới, chỉ có thể là 2,7 % trong năm 2022 và 4,3 % năm 2023, « sự quay lại với quỹ đạo tăng trưởng liên tục sẽ lâu hơn dự kiến ».
« Đừng nghe những gì Bắc Kinh nói… »
Về mặt chính trị, chuyên gia François Godement của Viện Montaigne nhận thấy « Những lời hoa mỹ bớt hung hăng hơn của Trung Quốc không được phản ánh trong hành động ».
Trong ngắn hạn, kinh tế chậm lại không tác động đến ảnh hưởng thực sự
của Trung Quốc. Tuy xuất khẩu không còn tăng, nhưng thặng dư thương mại
vẫn rất lớn và luồng đầu tư nước ngoài vẫn còn quan trọng. Cùng với Nga
và Ả Rập Xê Út, Trung Quốc có cán cân thanh toán thặng dư, và trọng
lượng tài chánh không giảm sút. Ngược lại, dân số giảm sẽ có tác động
lâu dài lên sức mạnh kinh tế.
Trong lãnh vực đối ngoại, những năm
dài hung hăng với ngoại giao "chiến lang" và tăng cường quân sự hóa đã
gây ra cú sốc không chỉ ở Hoa Kỳ. Nhật Bản tăng gấp đôi ngân sách quốc
phòng, Đài Loan kéo dài thời gian quân dịch, kỹ nghệ vũ khí Hàn Quốc gia
tăng kể cả xuất khẩu. Hoa Kỳ tạo ra tại Ấn Độ-Thái Bình Dương một liên
minh quân sự với Úc và Anh. Châu Âu cứng rắn hơn về thương mại, củng cố
các chính sách chống lại sự lũng đoạn của Bắc Kinh. Trước sự phản công
này, Trung Quốc điều chỉnh mặt ngoài bằng cách tỏ ra bớt hiếu chiến hơn,
mà việc bổ nhiệm Tần Cương (Qin Gang), cựu đại sứ ở Washington làm
ngoại trưởng là một ví dụ.
Nhưng thực ra trong hành động thì không
hề thay đổi. Bắc Kinh tiếp tục tăng cường vũ trang trên mọi mặt. Những
tuần qua Trung Quốc đã tập trận hải quân chung với Nga trên Biển Hoa
Đông, gia tăng áp lực quân sự lên Đài Loan, xâm nhập quần đảo Senkaku
tranh chấp với Nhật, chưa kể xung đột trở lại với Ấn Độ ở Himalaya. Bắc
Kinh tiếp tục bảo vệ lợi ích kinh tế, các yêu sách lãnh thổ và tìm cách
thiết lập trật tự quốc tế có lợi cho mình. Tập Cận Bình luôn ủ mưu vượt
qua mặt Hoa Kỳ. Trong khi theo như những gì Bắc Kinh vẫn nói, thì Trung
Quốc không phải là một Nhà nước bá quyền như Mỹ, phương Tây !