Ngày 7/2, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth và Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phan Văn Giang điện đàm về hợp tác song phương trong thời chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ông Giang chúc mừng ông Hegseth được bổ nhiệm làm bộ trưởng quốc phòng thứ 29 của Hoa Kỳ, đồng thời tái khẳng định cam kết của Việt Nam đối với chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa, chủ động hội nhập quốc tế, Bộ Quốc phòng Việt Nam đưa tin.

Bộ trưởng Hegseth khẳng định rằng chính quyền Tổng thống Donald Trump “luôn coi trọng và đánh giá cao” quan hệ hợp tác với Việt Nam, vẫn theo Bộ Quốc phòng Việt Nam.

Ông Hegseth đồng thời bày tỏ mong muốn thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa quan hệ hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ nói chung và quan hệ hợp tác quốc phòng song phương nói riêng thông qua các nội dung đã thống nhất, trong đó trọng tâm là hoạt động hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh.

“Việt Nam luôn coi Hoa Kỳ là đối tác chiến lược hàng đầu”, ông Giang nhấn mạnh và bày tỏ vui mừng trước sự hợp tác quốc phòng mạnh mẽ giữa hai nước thời gian qua.

Đánh giá hợp tác khắc phục hậu quả sau chiến tranh là một điểm sáng trong quan hệ quốc phòng song phương, ông Giang ca ngợi những nỗ lực của Hoa Kỳ trong việc giải quyết vấn đề này, đặc biệt là cam kết tiếp tục xử lý dioxin tại Sân bay Biên Hòa, hỗ trợ người khuyết tật, rà phá bom mìn và tìm kiếm, hồi hương hài cốt quân nhân Việt Nam.

Ngoài ra, bộ trưởng quốc phòng Việt Nam cũng ghi nhận sự hợp tác giữa hai nước trong việc tìm kiếm quân nhân Mỹ mất tích trong chiến tranh, nhấn mạnh tầm quan trọng của những sáng kiến này trong việc thúc đẩy tinh thần gác lại quá khứ và hướng tới tương lai.

Dịp này, ông Giang cũng mời ông Hegseth thăm chính thức Việt Nam trong năm nay.

Lầu Năm Góc chưa đưa tin về cuộc điện đàm giữa Bộ Trưởng Hegseth và Bộ trưởng Giang.

Trong bài phát biểu với nhân viên tại Lầu Năm Góc hôm 7/2, ông Hegseth cho biết Tổng thống Donald Trump đã yêu cầu ông “không duy trì hiện trạng” của Bộ Quốc phòng Mỹ và lưu ý rằng dưới sự lãnh đạo của ông, quân đội “sẽ thực hiện những cách tiếp cận khác thường”, theo trang Defense News.

Việc chính quyền Trump mở rộng các cơ sở giam giữ di dân, đặc biệt là việc sử dụng căn cứ hải quân Hoa Kỳ tại Vịnh Guantanamo, Cuba, đã làm bùng nổ cuộc tranh luận giữa những người ủng hộ nhân quyền và các chuyên gia pháp lý.

Tổng thống Donald Trump đã vận động tranh cử với lời hứa hạn chế di dân hợp pháp và trục xuất di dân bất hợp pháp.

Cuối tháng trước, ông đã chỉ thị cho chính quyền chuẩn bị cơ sở giam giữ tới 30.000 di dân trái phép thuộc diện “ưu tiên cao” có tiền án. Nhóm đầu tiên đã đến đó hôm 4/2.

Bị các quan chức chính quyền mô tả là “những kẻ tồi tệ nhất trong những kẻ tồi tệ nhất”, nhóm này được Bộ An ninh Nội địa xác định là một phần của tổ chức tội phạm xuyên quốc gia “Tren de Aragua”, mà Hoa Kỳ đã chỉ định là một tổ chức khủng bố nước ngoài vào ngày 20 tháng 1.

VOA đã yêu cầu Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ ICE cho biết về những tội trạng mà nhóm di dân này phạm phải. ICE đề nghị VOA liên hệ với Bộ An ninh Nội địa, nhưng cơ quan này vẫn chưa trả lời email.

Bà Miriam Pensack, một nhà sử học nghiên cứu về Mỹ Latin và Caribê và là học giả hậu đại học tại Đại học Princeton, cho biết chính phủ Hoa Kỳ đã sử dụng Vịnh Guantanamo để giam giữ di dân trong 30 năm.

“Có một văn phòng ICE tại Guantanamo. ... Nhưng rõ ràng là những gì chúng ta đang thấy hiện nay là sự mở rộng đáng kể về khả năng đó”, bà nói.

Quyết định sử dụng căn cứ hải quân làm trung tâm giam giữ di dân của ông Trump diễn ra sau khi ông ký Đạo luật Laken Riley, trong đó yêu cầu giam giữ những người bị buộc tội trộm cắp hoặc tội bạo lực khi ở trong nước Mỹ một cách bất hợp pháp.

Những người ủng hộ cho rằng việc sử dụng Guantanamo sẽ giảm bớt áp lực lên các cơ sở giam giữ quá tải và đóng vai trò răn đe mạnh mẽ hơn đối với những người vượt biên trái phép vào Hoa Kỳ.

Đầu tuần này, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth đã mô tả Guantanamo là “nơi hoàn hảo” để giam giữ di dân khi ông đến thăm biên giới với Mexico.

Ngũ Giác Đài sẽ cung cấp mọi nguồn lực cần thiết “để hỗ trợ việc trục xuất và giam giữ những người ở trong nước chúng ta một cách bất hợp pháp”, ông nói với Agence France-Presse.

Guantanamo và việc giam giữ di dân

Hoa Kỳ lần đầu tiên sử dụng Vịnh Guantanamo để giam giữ di dân, chủ yếu là người Haiti và người Cuba xin tị nạn dưới thời Tổng thống George H.W. Bush, vào đầu những năm 1990.

Sau cuộc đảo chính quân sự ở Haiti năm 1991, hàng nghìn người đã chạy trốn bằng thuyền đến Hoa Kỳ nhưng đã bị chặn bắt trên biển và bị đưa đến Guantanamo. Năm 1994, Guantanamo trở thành trại tù đầu tiên và duy nhất trên thế giới dành cho những người nhiễm HIV, nơi hơn 300 người tị nạn Haiti, bao gồm cả trẻ em, bị giam giữ sau hàng rào kẽm gai.

“Đây là những người tị nạn chạy trốn khỏi cuộc tàn sát ở đất nước của họ, những người mà nỗi sợ bị ngược đãi đáng tin cậy mà các quan chức Hoa Kỳ đã sàng lọc họ thừa nhận, những người bị giam giữ không vì lý do gì khác ngoài tình trạng HIV của họ. Khi những người này phản đối việc giam giữ, sự đáp ứng thật tàn bạo”, bà Pardiss Kebriaei, luật sư thâm niên tại Trung tâm Quyền Hiến pháp có trụ sở tại Hoa Kỳ, nói với các phóng viên hôm 30/1.

Những thách thức pháp lý cuối cùng đã buộc chính phủ Hoa Kỳ phải thả những người bị giam giữ, tạo ra tiền lệ rằng việc giam giữ vô thời hạn ở nước ngoài mà không có quy trình tố tụng hợp pháp là đáng ngờ về mặt pháp lý.

Năm 2002, chính quyền George W. Bush đã xây dựng một trại giam ở Vịnh Guantanamo để giam giữ những nghi phạm khủng bố sau cuộc xâm lược Afghanistan của Hoa Kỳ ngay sau vụ tấn công khủng bố ngày 11 tháng 9 năm 2001.

Nhưng việc sử dụng Guantanamo để giam giữ di dân vẫn tiếp tục với ít nhất hai tổng thống, Bill Clinton và Joe Biden, sử dụng căn cứ này.

Chính quyền Biden đã tìm cách đóng cửa Guantanamo, nhưng Quốc hội không bao giờ thông qua luật này, để lại căn cứ cho mục đích sử dụng trong tương lai.

Bà Pensack nói: “Ý tưởng đóng cửa Guantanamo như một nhà tù là một chuyện; đóng cửa Guantanamo như một căn cứ rộng 116 km vuông tại Cuba lại là chuyện khác”.

Mối quan ngại về pháp lý và nhân quyền

Giới hoạt động cảnh báo rằng các cơ sở giam giữ ngoài khơi cho phép Hoa Kỳ bỏ qua các biện pháp bảo vệ theo hiến pháp trong nước và hạn chế sự giám sát.

Bà Eunice Cho, luật sư tại Dự án Nhà tù Quốc gia ACLU, nói với các phóng viên hôm 30/1 rằng “việc giam giữ những di dân tại các căn cứ quân sự ở Hoa Kỳ và Guantanamo sẽ khiến mọi người phải chịu những điều kiện nguy hiểm ... và tránh sự giám sát của luật sư, báo chí và sự giám sát của quốc hội”.

Theo lịch sử, các thách thức pháp lý đã giúp hạn chế việc giam giữ vô thời hạn tại Guantanamo. Phán quyết của Tòa án Tối cao trong vụ Rasul kiện Bush (năm 2004) đã xác định rằng những người bị giam giữ tại Guantanamo có quyền khiếu nại việc giam giữ của họ tại các tòa án Hoa Kỳ. Tuy nhiên, chính quyền Trump có thể cố gắng lập luận rằng những người bị giam giữ vì lý do nhập cư dân sự nằm ngoài tiền lệ này.

Mặc dù các chính quyền trước đây có thể coi Guantanamo là khu vực không có luật pháp, nhưng “Hiện nay không phải vậy”, bà Kebriaei của Trung tâm Quyền Hiến pháp cho biết, đồng thời nói thêm rằng những di dân tại Guantanamo hiện “có quyền tố tụng hợp pháp theo Hiến pháp.”

“[Trong khi đó], mọi người sẽ bị giam giữ. … và [kiện tụng] sẽ tiếp diễn và mọi người sẽ phải chịu đau khổ trong thời gian đó,” bà cho biết.

Trong khi đó, ông Tom Homan, ông trùm biên giới của chính quyền Trump, đã nói với các phóng viên bên ngoài Toà Bạch Ốc vào ngày 6/2 rằng “Tổng thống Trump đã cam kết rằng những kẻ tồi tệ nhất trong những kẻ tồi tệ nhất sẽ đến Gitmo.”

Ảnh hưởng của chính sách

Cơ sở Guantanamo trong lịch sử đã được sử dụng trong những thời điểm khủng hoảng, từ cuộc di cư của người Cuba và Haiti đến việc giam giữ quân sự sau ngày 11/9. Quyết định của chính quyền Trump đưa Guantanamo vào chiến lược giam giữ hàng loạt của mình báo hiệu sự thay đổi hướng tới các biện pháp trừng phạt ngày càng tăng, theo một số nhà phân tích.

Bà Stacy Suh, giám đốc chương trình tại Detention Watch Network, đã nhấn mạnh mối liên hệ giữa việc mở rộng giam giữ và trục xuất.

“Giam giữ đóng vai trò quan trọng trong việc trục xuất. … Giam giữ nhiều hơn có nghĩa là sẽ có nhiều người bị trục xuất hơn,” bà nói.

Bộ An ninh Nội địa vẫn chưa làm rõ liệu chính sách mới nhất của Toà Bạch Ốc có bao gồm việc giam giữ những di dân không có tiền án hay họ sẽ được tiếp cận các thủ tục xin tị nạn hay bị trục xuất hoàn toàn.

Ông Homan cho biết Hoa Kỳ đã xử lý di dân tại “Gitmo trong nhiều thập niên. Vì vậy, chúng tôi đang tăng cường sự hiện diện của mình tại đó”.

Phản ứng pháp lý

Quyết định của chính quyền đã gây ra phản ứng dữ dội từ các nhóm bênh vực, chuyên gia pháp lý và các thành viên của Quốc hội, nhiều người trong số họ đang kêu gọi các phiên điều trần giám sát và có thể là hành động pháp lý.

Bà Cho của ACLU kêu gọi cảnh giác, nói rằng cần phải có “phản ứng mạnh mẽ từ cả báo chí, các cơ quan giám sát của chính phủ, Quốc hội, các tổ chức bênh vực và cộng đồng”.

Với lịch sử giam giữ gây tranh cãi và mơ hồ về mặt pháp lý của Guantanamo, các chuyên gia dự đoán sẽ có các cuộc chiến pháp lý và chính trị về việc sử dụng nơi này để thực thi luật di trú.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy trưng ra một bản đồ từng một thời là bản đồ mật về các mỏ đất hiếm rộng lớn và các khoáng sản quan trọng khác trong một cuộc phỏng vấn với Reuters vào ngày 7/2, một phần trong nỗ lực thu hút sự quan tâm của Tổng thống Mỹ Donald Trump về một thỏa thuận.

Chính quyền Trump đang thúc đẩy nhanh chóng chấm dứt chiến tranh giữa Ukraine và Nga. Ông Trump hôm 3/2 nói rằng ông muốn Ukraine cung cấp đất hiếm và các khoáng sản khác cho Hoa Kỳ để đổi lấy việc hỗ trợ tài chính cho nỗ lực chiến tranh của nước này.

“Nếu chúng ta đang nói về một thỏa thuận, thì hãy thực hiện một thỏa thuận, chúng tôi hoàn toàn ủng hộ”, ông Zelenskyy nói, nhấn mạnh rằng Ukraine cần có sự đảm bảo an ninh từ các đồng minh của mình như một phần của bất kỳ giải pháp nào.

Ukraine đã đưa ra ý tưởng mở cửa các khoáng sản quan trọng của mình để các đồng minh đầu tư vào mùa thu năm ngoái, khi họ đưa ra một “kế hoạch chiến thắng” nhằm đưa nước này vào vị thế mạnh nhất để đàm phán và buộc Moscow phải ngồi xuống nói chuyện.

Ông Zelenskyy cho biết chưa đến 20% tài nguyên khoáng sản của Ukraine, bao gồm khoảng một nửa các mỏ đất hiếm của nước này, đang nằm dưới sự chiếm đóng của Nga.

Đất hiếm rất quan trọng trong sản xuất nam châm hiệu suất cao, động cơ điện và thiết bị điện tử tiêu dùng; ông Zelenskyy nói Moscow có thể mở cửa các nguồn tài nguyên đó cho các đồng minh của mình là Triều Tiên và Iran, cả hai đều là kẻ thù không đội trời chung của Hoa Kỳ.

“Chúng ta cần ngăn chặn Putin và bảo vệ những gì chúng ta có - một vùng Dnipro rất giàu có, miền trung Ukraine”, ông nói.

Quân đội Nga đã giành được nhiều vùng đất ở phía đông trong nhiều tháng, dồn nguồn lực khổng lồ vào một cuộc tấn công không ngừng nghỉ trong khi quân đội nhỏ hơn nhiều của Kyiv đang phải vật lộn với tình trạng thiếu hụt binh lính và lo lắng về nguồn cung cấp vũ khí từ nước ngoài trong tương lai.

Ông Zelenskyy trải một tấm bản đồ trên bàn trong văn phòng tổng thống được bảo vệ nghiêm ngặt ở Kyiv, cho thấy nhiều mỏ khoáng sản, bao gồm một dải đất rộng ở phía đông được đánh dấu là có chứa đất hiếm. Khoảng một nửa trong số đó có vẻ nằm ở phía Nga trên tiền tuyến hiện tại.

Ông cho biết Ukraine có trữ lượng titan lớn nhất châu Âu, rất cần thiết cho ngành hàng không và vũ trụ, và uranium, được sử dụng cho năng lượng hạt nhân và vũ khí.

Nhiều mỏ titan được đánh dấu ở phía tây bắc Ukraine, cách xa nơi giao tranh.

Ukraine đã nhanh chóng điều chỉnh lại cách tiếp cận chính sách đối ngoại của mình để phù hợp với quan điểm ‘thế giới giao dịch’ của ông Trump. Mỹ là đồng minh quan trọng nhất của Ukraine.

Nhưng ông Zelenskyy nhấn mạnh rằng Kyiv không đề nghị “cho đi” các nguồn tài nguyên của mình, mà đề nghị một quan hệ đối tác cùng có lợi để cùng nhau phát triển chúng:

“Người Mỹ đã giúp đỡ nhiều nhất, và do đó người Mỹ nên nhận được nhiều nhất. Và họ nên có ưu tiên này, và họ sẽ được như vậy. Tôi cũng muốn nói về điều này với Tổng thống Trump.”

Ông nói Nga biết chi tiết về nơi có các nguồn tài nguyên quan trọng của Ukraine từ các cuộc khảo sát địa chất thời Liên Xô đã được mang trở lại Moscow khi Kyiv giành được độc lập vào năm 1991.

Ngoài ra, ông Zelenskyy cho biết Kyiv và Toà Bạch Ốc đang thảo luận về ý tưởng sử dụng các địa điểm lưu trữ khí đốt ngầm rộng lớn của Ukraine để lưu trữ khí đốt tự nhiên hóa lỏng LNG của Hoa Kỳ.

“Tôi biết rằng chính quyền Trump rất quan tâm đến điều đó ... Chúng tôi đã sẵn sàng và mong muốn có các hợp đồng cung cấp LNG cho Ukraine. Và tất nhiên, chúng tôi sẽ là trung tâm của toàn bộ châu Âu”, ông nói.

Ông Zelenskyy muốn gặp ông Trump trước các cuộc đàm phán Mỹ-Nga

Cuộc phỏng vấn diễn ra vài ngày trước Hội nghị An ninh Munich từ ngày 14 đến 16 tháng 2, nơi các quan chức từ hàng chục quốc gia phương Tây sẽ hội tụ tại một thời điểm khó lường trong cuộc chiến kéo dài gần ba năm.

Ông Zelenskyy cho biết ông có kế hoạch tham dự diễn đàn, nơi ông Keith Kellogg, đặc phái viên của ông Trump về Nga và Ukraine, cũng dự kiến sẽ tham dự.

Nhà lãnh đạo Ukraine nói điều cần thiết là ông phải gặp ông Trump trực tiếp trước khi Tổng thống Trump gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin, “nếu không thì sẽ giống như một cuộc đối thoại về Ukraine mà không có Ukraine”.

Ông Trump ngày 7/2 nói rằng ông dự kiến sẽ nói chuyện với ông Zelenskyy vào tuần tới. Ông Zelenskyy cho biết ưu tiên của riêng ông sẽ là nêu lên nhu cầu của Ukraine về các đảm bảo an ninh như một phần của bất kỳ thỏa thuận nào, để ngăn chặn Nga tiến hành một cuộc xâm lược khác trong tương lai.

Tuy nhiên, nhìn chung, điều quan trọng là phương Tây phải xác định một chiến lược rộng lớn trước khi tham gia đàm phán với Moscow.

Ông cho biết đã có những cuộc tiếp xúc thường xuyên giữa nhóm của ông và ông Kellogg và cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump là Michael Waltz.

“Mỗi ngày chúng tôi đều có những cuộc tiếp xúc, chúng tôi nói về những điều chung chung, nhưng những điều cụ thể sẽ đến sau một chút”, ông nói.

Nỗ lực thúc đẩy hòa bình của ông Trump diễn ra khi lực lượng Nga đang tiến lên đe dọa trung tâm hậu cần lớn của Ukraine là Pokrovsk.

Trên chiến trường, ông Zelenskyy lần đầu tiên xác nhận rằng quân đội của ông đã phát động một cuộc tấn công mới vào ngày 6/2, tiến sâu hơn 2,5 km vào khu vực Kursk của Nga.

Nga đã báo cáo về một cuộc tấn công của Ukraine trong khu vực vào ngày hôm đó, nhưng cho biết đã đẩy lùi.

Ông Zelenskyy nói hàng nghìn quân lính Triều Tiên chiến đấu cho Nga hiện đã quay trở lại chiến đấu tích cực chống lại lực lượng của Kyiv ở Kursk sau một thời gian tạm dừng kéo dài vài tuần.

Tuần tới, chính phủ có ý định triển khai các hợp đồng tuyển dụng béo bở để thu hút những thanh niên từ 18-24 tuổi - dưới độ tuổi nghĩa vụ quân sự - vào lực lượng vũ trang nhằm giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực. Ông Zelenskyy từ chối cho biết có bao nhiêu thanh niên dự kiến sẽ đăng ký