(NHK) - Biển Đông: Mỹ, Nhật, Úc, Philippines lần đầu tiên diễn tập hải quân từ khi Trump trở lại. Theo trang NHK ngày 08/02/2025, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Philippines, Úc giữa tuần qua đã tổ chức cuộc diễn tập hải quân tại một khu vực thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Philippines. Cuộc tập trận diễn ra hôm 05/02 có tham gia của các tàu khu trục thuộc Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản, Hải quân Hoa Kỳ và Úc, và một khinh hạm thuộc Hải quân Philippines. Mục tiêu là « tăng cường khả năng tương tác ». Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ cho biết cùng ngày bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và người đồng cấp Philippines, Gilberto Teodoro, đã có cuộc điện đàm đầu tiên.

(AP) - Đàm phán Canada và Philippines về một hiệp ước quân sự bước vào giai đoạn cuối. Đại sứ Canada tại Manila, David Hartman hôm 07/02/2025 cho biết trong bối cảnh Ottawa quan ngại trước những « hành vi khiêu khích và bất hợp pháp » của Trung Quốc ở Biển Đông, Philippines và Canada sắp kết thúc đàm phán về một hiệp ước quân sự. Văn bản này mở đường cho hai nước tiến hành các cuộc tập trận chung. Tin trên được loan báo trong bối cảnh, vào tuần tới Canada và Philippines chuẩn khởi động chương trình giao lưu giữa hải quân hai nước.

(Reuters) - Đài Loan gửi một phái đoàn quan chức đến Washington. Phái đoàn do bộ trưởng Kinh tế Đài Loan dẫn đầu nhằm đàm phán với chính phủ Mỹ, tránh khả năng Nhà Trắng đánh thuế hải quan vào hàng của Đài Loan bán sang Hoa Kỳ. Trao đổi với báo chí hôm 08/02/2025, quan chức này từ chối cung cấp thêm thông tin về nội dung các cuộc trao đổi với phía Mỹ. Thâm hụt mậu dịch bất lợi cho Mỹ tăng thêm 83 % trong năm 2024, và đã lên tới 111 tỷ đô la. Đài Loan chủ yếu xuất khẩu hàng « công nghệ cao cấp » sang Hoa Kỳ. 

(Reuters) - Thẩm phán Mỹ đình chỉ kế hoạch buộc nghỉ việc 2.700 nhân viên USAID của Trump. Ngày 07/02/2025, thẩm phán Carl Nichols, do Donald Trump bổ nhiệm trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, đã ra quyết định cấm hành pháp Hoa Kỳ thực hiện kế hoạch buộc ngừng việc của tổng thống Trump với 2.200 nhân viên bắt đầu từ hôm 08/02, và buộc chính quyền phải nhận trở lại 500 nhân viên đã bị buộc ngừng việc trước đó. Quyết định của thẩm phán trước mắt có hiệu lực đến 14/02. Thẩm phán cho biết sẽ xem xét triển hạn lệnh này.

(AFP) - Pháp đặt mua 530 xe thiết giáp hạng nhẹ Serval. Hợp đồng trị giá hơn 1 tỉ euro được bộ Quân Lực Pháp nêu trong thông cáo ngày 08/02/2025. Số xe này sẽ giúp « hiện đại hóa trang thiết bị của bộ binh Pháp » và « lần lượt được giao từ cuối năm 2025 đến 2031 ».

(AFP) - Nicolas Sarkozy là cựu tổng thống Pháp đầu tiên phải đeo vòng giám sát điện tử. Kể từ hôm 07/02/2025, cựu tổng thống Pháp phải đeo vòng giám sát điện tử 24/24 giờ. Đây là một quyết định của tòa án Paris từ cuối tháng 01/2025 trong vụ án mang tên « Paul Bismuth » để lấy « một số thông tin trong nghi án nhận tiền của cố lãnh đạo Libya Kadhafi qua trung gian gia đình nhà tỉ phú Bettencourt để tài trợ cho chương trình vận động tranh cử tổng thống của ông hồi 2007 ».

(AFP) - Mỹ tạm đình chỉ việc ban hành quy định mới về bưu kiện cỡ nhỏ từ Trung Quốc. Cơ chế miễn thuế với các bưu kiện có giá trị dưới 800 đô la từ Trung Quốc tiếp tục được duy trì, sau quyết định ngày 07/02/2025 của Nhà Trắng. Trước đó, việc tổng thống Donald Trump quyết định tăng thêm 10% thuế với tất cả hàng nhập Trung Quốc khiến Bưu điện Hoa Kỳ đầu tuần qua tạm thời không nhận bưu kiện từ Trung Quốc và Hồng Kông « cho đến khi có thông báo mới », trước khi đảo ngược quyết định vài giờ sau đó.

(AFP) - Trung Quốc : Sạt lở đất tại tỉnh Tứ Xuyên, hơn 30 người mất tích. Truyền thông tại Bắc Kinh đưa tin, sáng 08/02/2025, một ngôi làng thuộc quận Nghi Tân, tỉnh Tứ Xuyên bị sạt lở đất, hàng chục ngôi nhà bị cuốn trôi. Hiện có hơn 30 người mất tích và hàng trăm người phải sơ tán. Công tác cứu hộ nạn nhân vẫn đang tiếp diễn

Còn đâu « soft power » của Hoa Kỳ ?

Vào đầu thập niên 90, giáo sư Joseph Nye của đại học Harvard đã triển khai khái niệm « soft power », đối chọi với hard power. Ví dụ cụ thể nhất là phim ảnh Hollywood đã quảng bá cuộc sống Mỹ trên thế giới hiệu quả hơn gởi thủy quân lục chiến sang Bagdad. Khái niệm này thành công rực rỡ đến nỗi Bắc Kinh đã nhiều lần mời giáo sư Nye sang giải thích cho đảng Cộng sản Trung Quốc. Nay ông Nye nói về « smart power » : một quyền lực « thông minh », cứng rắn hay mềm dẻo tùy theo tình huống.

Hình ảnh những di dân bất hợp pháp bị còng tay, đưa lên phi cơ quân sự trở về nước ở châu Mỹ la-tinh ; đe dọa Panama, dọa Đan Mạch về Groenland ; dọa áp thuế ; bất ngờ ngưng viện trợ quốc tế không báo trước gây ra náo loạn khắp nơi ; dự định trục xuất gần 2 triệu người Palestine ở Gaza sang các nước bên cạnh để làm lại cuộc đời...Đó là những gì ngược hẳn lại với quyền lực mềm, và đó là chọn lựa cố tình của ông Trump. Khi tổng thống Columbia từ chối cho máy bay chở di dân hạ cánh, Donald Trump đã khiến đồng nhiệm phải quy hàng chỉ trong vài tiếng đồng hồ. Khi nói thẳng là Ai Cập và Jordanie rốt cuộc sẽ phải nhận người Palestine « với tất cả tiền bạc đã cho họ », Trump không tìm kiếm bạn bè, đồng minh khi sỉ nhục các nước này.

Hệ quả sẽ là gì ? Với vị trí vượt trội về kinh tế và quân sự, Hoa Kỳ có thể không dọa suông, nhưng có nên chỉ dùng sức mạnh để áp đặt ? Nhất là Trung Quốc, Nga sẽ dễ dàng nhảy vào lấp chỗ trống do người bạn đã trở thành mối đe dọa bỏ lại. Le Nouvel Obs kết luận, quyền lực mềm Mỹ đã chết trong tay Donald Trump.

Cắt viện trợ các tổ chức nhân quyền : Washington làm thay việc của Bắc Kinh  

The Economist đưa ra ví dụ cụ thể, chẳng hạn việc Hoa Kỳ cắt viện trợ làm tê liệt các tổ chức thúc đẩy nhân quyền tại Hoa lục. China Labour Watch, một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại New York, trong 20 năm qua đã điều tra tình trạng lạm dụng lao động trong chuỗi cung ứng của Trung Quốc.

Tổ chức này chỉ có bảy nhân viên và ngân sách 800.000 đô la một năm, nhưng hiện đang bên bờ vực sụp đổ vì khoảng 90 % nguồn quỹ là từ chính phủ Hoa Kỳ. Kể từ khi Donald Trump ra lệnh đóng băng viện trợ nước ngoài, China Labour Watch đã phải dừng hầu hết công việc của mình. Li Qiang, người sáng lập tổ chức, cho biết sẽ phải sa thải nhân viên, tất cả đều « rất đau đớn » và « hoàn toàn bất ngờ ». Các tổ chức phi chính phủ hoạt động tại Trung Quốc thường nắm vững ngôn ngữ và có quan hệ rất tốt, các nhà báo thường phải dựa vào họ.

China Labour Watch có mạng lưới liên lạc với công nhân bên trong các nhà máy trên khắp Hoa lục và tại các dự án của Trung Quốc ở các nước phương Nam, nắm được thông tin về các trại cải tạo người Duy Ngô Nhĩ và đàn áp Tây Tạng. Trong nhiều thập niên, đảng Cộng sản Trung Quốc cáo buộc phương Tây kích động bất ổn thông qua xã hội dân sự. Thành viên một nhóm bảo vệ nhân quyền nói rằng lâu nay vẫn sợ Bắc Kinh đóng cửa, và thật trớ trêu là chính phủ Mỹ nay lại làm thay công việc của chính phủ Trung Quốc.

Kiểm soát Gaza : Ý tưởng ngẫu hứng của Trump ?

Tình hình Trung Đông và Ukraina tiếp tục là các chủ đề được các tuần báo bàn luận. Về hồ sơ Trung Đông, bên cạnh những tiếng nói chỉ trích việc tổng thống Donald Trump muốn kiểm soát Dải Gaza và đưa người Palestine sang nơi khác, cũng có những phân tích thực tế. Trên Le Point, cựu đại sứ Pháp tại Mỹ Gérard Araud nhận định đề nghị kiểm soát Gaza của ông là cú sốc lớn và thủ tướng Israel có vẻ là người đầu tiên bị bất ngờ.

Có thể dễ dàng nhấn mạnh đến vô số trở ngại và số phận người Palestine. Họ đi về đâu khi Jordanie và Ai Cập không muốn tiếp nhận vì sợ Hamas trà trộn gây rối, và đã đi thì khó thể trở về ? Theo những gì quan sát Khi còn là đại sứ tại Washington, tác giả cho rằng đề nghị của Trump không hề được bàn bạc trước với Israel, các nước Ả Rập hay trong chính quyền Mỹ. Trump nói ra những gì thoáng qua trong đầu, sau đó các cộng sự của ông phải lo tìm cách thực hiện.

Hồi 2018 khi Trump loan báo rút khỏi thỏa thuận nguyên tử với Iran, ngân khố Mỹ kinh ngạc, phải mất nhiều tuần lễ mới giải thích được về hệ quả đối với các công ty ngoại quốc. Lần này « cú đá vào ổ kiến » của Trump có khía cạnh đáng chú ý của nó. Vì không hề biết đến sự phức tạp và lịch sử của hồ sơ Gaza, Trump có suy nghĩ không theo lối mòn. Hãy xem xét những vấn đề thực tế mà ông gợi ra.

Làm sao sống được ở Gaza trong tình trạng hiện nay ?

Gaza chỉ còn là đống đổ nát, đặc phái viên của Trump sau khi đến thăm khẳng định tình trạng phá hủy là quá sức tưởng tượng. Tất cả - bệnh viện, trường học, nhà ở, cơ sở hạ tầng - đều bị san bằng. Dưới những đống gạch vụn hãy còn hàng trăm tấn chất nổ cần phải tháo gỡ, và hàng ngàn xác chết đang phân hủy. Làm thế nào 2 triệu thường dân đang lây lất ngoài trời và không có gì để mưu sinh, có thể sống được trong điều kiện này ?

Donald Trump đặt ra một vấn đề chính đáng mà cộng đồng quốc tế muốn đánh trống lảng không muốn đề cập. Sau khi chế nhạo và lên án tổng thống Mỹ, người ta có thể để cho người Palestine trong tình trạng khốn khổ, chỉ giúp đỡ nhỏ giọt. Các nhà ngoại giao cả thế giới đều lặp đi lặp lại « giải pháp hai Nhà nước », nhưng tất cả - kể cả người Palestine ở Cisjordanie - đều biết rằng không hề có hy vọng. Sau vụ thảm sát kinh hoàng ngày 07/10, hơn bao giờ hết Israel hoàn toàn không muốn, và Tel Aviv có phương tiện để chống lại những áp đặt.

Trump khó thể làm hơn Biden. Liệu đề nghị của tổng thống Mỹ là bất khả ? Có thể, trừ trường hợp các vương quốc vùng Vịnh mở rộng hầu bao. Cuối cùng, đừng quên rằng Gaza dù có bị tàn phá hay không, vẫn là một vấn đề trước sau gì cũng phải giải quyết. Một dân số 2 triệu người sống chen chúc trên diện tích 365 kilomet vuông không có nguồn lợi nào, các biên giới bị đóng kín, dân tăng gấp đôi mỗi 30 năm…khó thể kéo dài. Vẫn trên Le Point, tác giả Gérard Araud kết luận, hãy lắng nghe Trump.

Elon Musk và Donald Trump : Cuộc tình mong manh

L’Express đăng trên trang bìa hình vẽ hai ông Donald Trump và Elon Musk trong tư thế đang xô xát, cho rằng tuy hai nhân vật này liên minh với nhau nhưng không phải đều có cùng lợi ích. Quan hệ Trump-Musk không chỉ ở việc chống lại xu hướng « woke », mà chặt chẽ hơn nhiều.

Tuy ông Trump cũng là tỉ phú, nhưng không là gì so với gia tài 421 tỉ đô la của Musk. Nhà sử học Timothy Snyder của đại học Yale cho biết, tất cả những áp lực ông Trump tạo ra, từ việc đưa các đối thủ ra tòa, vận động cho các ứng cử viên của mình trong cuộc bầu cử sơ bộ đều do Musk tài trợ. Musk đóng vai phản diện thay Trump trong việc cắt giảm ngân sách, và nghĩ rằng chính quyền Donald Trump có thể giúp cụ thể hóa ước vọng chinh phục Hỏa tinh cũng như cuộc cách mạng AI.

Nhưng phe MAGA có nhiều bất đồng với tỉ phú công nghệ, như việc cấp visa H-1B để Silicon Valley dễ dàng tuyển mộ người nhập cư tay nghề cao. Chánh văn phòng Nhà Trắng Susan Wiles khó thể để cho Musk làm mưa làm gió mãi ở Nhà Trắng. Danh sách các kẻ thù của Musk rất dài, và rất nhiều kẽ hở để tấn công. Một trong số đó là Elon Musk quan hệ mật thiết với Bắc Kinh, có nhà máy khổng lồ ở Trung Quốc -  liệu có ảnh hưởng đến an ninh quốc gia hay không ? Một số người phe Dân Chủ cũng đã bắt đầu tẩy chay xe hơi Tesla. Bên cạnh đó là nguy cơ xung đột lợi ích : Các công ty của Musk như SpaceX, Neuralink, xAI, Tesla trông cậy vào những hợp đồng của chính phủ.

Thượng nghị sĩ Ron Wyden đã báo động về việc cơ quan DOGE do Elon Musk phụ trách xâm nhập được vào hệ thống ngân khố liên bang, kể cả số tiền chi trả cho những dịch vụ do các công ty cạnh tranh với Musk cung cấp. Trầm trọng hơn dưới mắt Donald Trump, là dư luận xoay chiều : Chỉ 1/3 có cảm tình với Elon Musk, và 60 % dân Mỹ chỉ trích việc tổng thống dựa vào khuyến cáo của nhà tỉ phú công nghệ để xác định chính sách. Nếu cuộc tình tan, khó có việc chia tay êm thắm vì cả hai không ai nhẹ tay với đồng minh cũ. Musk ngoảnh mặt với bang California từng giúp đỡ rất nhiều, còn Trump cắt bảo vệ an ninh cho cựu ngoại trưởng Mike Pompeo.

Trump-Putin : Mối quan hệ khó đoán

Một « cuộc tình khả nghi » khác là giữa tổng thống 47 của Mỹ và ông chủ điện Kremlin. Courrier International trích dịch bài viết của tờ The Sunday Times ở Luân Đôn, đặt câu hỏi cả hai đã nêu ra khả năng một cuộc gặp thượng đỉnh về Ukraina, nhưng với ý đồ gì ? Mark Galeotti, nhà sử học Anh chuyên nghiên cứu về Kremlin lưu ý, Trump và Putin đã gặp mặt tay đôi năm lần.

Lần gặp đầu tiên ở Đức, Trump đã thu lại những trang ghi chép của người phiên dịch, ra lệnh không được tiết lộ những gì đã nghe. Trong bữa ăn tối sau đó, Trump đã kéo ghế ngồi sát bên Putin để nói chuyện riêng. Nổi bật nhất là lần xuất hiện chung ở Helsinki năm 2018, hai người trao đổi khá lâu chỉ có phiên dịch bên cạnh, nhưng không cho ghi chép.

Donald Trump tái xuất, số phận của Ukraina tùy thuộc vào mối quan hệ cá nhân giữa tổng thống Mỹ với Vladimir Putin và Volodymyr Zelensky. Rõ ràng việc Trump tái đắc cử tạo ra hy vọng rất lớn ở Nga. Từ tháng 11/2024, Kremlin nhấn mạnh Trump sẽ giúp nhanh chóng chấm dứt chiến tranh. Giữa tháng Giêng, Putin lên ti vi nịnh nọt : « Nếu người ta không đánh cắp chiến thắng của ông ấy năm 2020, có lẽ đã không có cuộc khủng hoảng Ukraina năm 2022 ». Putin cũng đặc biệt gởi lời chúc mừng bằng video khi ứng cử viên Cộng Hòa đắc cử. Ông ta hy vọng vào một Yalta mới, nhưng quên mất thực tế phũ phàng – ngày nay Nga chẳng còn trọng lượng như Liên Xô hồi trước.

Volodymyr Zelensky cũng tìm cách siết chặt quan hệ cá nhân với Donald Trump. Ngay cả trước bầu cử, tổng thống Ukraina nói rằng Trump là người duy nhất là Putin sợ. Trong vòng thân cận của Donald Trump, Ukraina cũng có những người bạn ủng hộ. Chẳng hạn bộ trưởng quốc phòng Pete Hegseth khi điều trần trước Thượng Viện đã khẳng định : « Chúng ta biết ai là kẻ xâm lăng, ai là người tử tế ». Một nguy cơ khác cho Vladimir Putin là nếu đòi hỏi quá đáng, thì « một ông Trump nổi giận nguy hiểm hơn rất nhiều so với Biden hay Obama » - một quan chức Nga lo lắng nói với tác giả bài viết.

Cuộc đua trí thông minh nhân tạo  

Một chủ đề lớn khác là trí thông minh nhân tạo (AI). Courrier International đăng trên trang bìa hình vẽ hai cánh tay đang vật nhau, nhưng cánh tay mang cờ Trung Quốc thì cơ bắp còn cờ Mỹ thì xương xẩu, chạy tít « Trí thông minh nhân tạo, ai giỏi hơn sẽ thắng ». Trang bìa Le Nouvel Obs là một bàn tay robot lớn đang mở ra, với một con người nhỏ bé bên trong, chạy tựa « Cuộc sống của chúng ta dưới AI ».

Le Nouvel Obs nhắc lại, năm 2017, Vladimir Putin dự báo « Ai dẫn đầu về trí thông minh nhân tạo sẽ làm chủ thế giới ». Cùng năm ấy, Elon Musk, nhà sáng lập SpaceX và Tesla nhưng chưa mua lại mạng X, tuyên bố : « Cuộc chiến giữa các nước để giành ưu thế về AI có thể dẫn đến Đệ tam Thế chiến ». Tám năm sau, chúng ta vẫn chưa ở ngưỡng chiến tranh thế giới, nhưng đã lao vào một cuộc đối đầu địa chính trị để nắm được trí thông minh nhân tạo. Công nghệ mang lại tiềm năng kinh tế, quân sự và xã hội chưa từng thấy trong lịch sử nhân loại, khiến mọi người đều ao ước. Và ở trung tâm, chẳng phải là nước Nga đang sa lầy trong cuộc xâm lăng Ukraina, mà là Hoa Kỳ và Trung Quốc, dưới cặp mắt lo lắng của châu Âu.

Bước nhảy mới nhất của « chiến tranh các vì sao » mới giúp Trung Quốc ghi điểm trước Hoa Kỳ : DeepSeek, một AI mạnh không kém ChatGPT nhưng rẻ hơn gấp nhiều lần. Một đòn nặng cho chính quyền Trump vừa tưng bừng tung ra chương trình « Stargate » với 500 tỉ đô la đầu tư vào trí thông minh nhân tạo, trong khi đối thủ dùng mã nguồn mở. Hơn nữa, DeepSeek được chế tạo dù Mỹ cấm bán những con chip bán dẫn tân tiến nhất. Một khả năng mới mở ra cho mọi nước, nhất là các nước phương Nam, đi theo mô hình DeepSeek. Tuy nhiên nhiều nước không quên nhấn mạnh dưới chế độ Tập Cận Bình, không hề có sự minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu cá nhân.

Cần phải nói rằng đạo đức không có nhiều chỗ trong cuộc chạy đua trí thông minh nhân tạo. Về phía châu Âu không có nhà vô địch nào về AI, dù công ty Pháp Mistral cũng dùng mã nguồn mở, có thể thu được lợi ích. Liên Hiệp Châu Âu cổ vũ cho mô hình « AI tin cậy », sẽ là một trong những trọng tâm của hội nghị thượng đỉnh quốc tế về trí thông minh nhân tạo sẽ diễn ra tại Paris ngày 10 và 11/02.

Lừa đảo trên mạng : Bọn tội phạm Trung Quốc vớ bẫm hơn cả ma túy

The Economist dành hồ sơ cho nạn lừa đảo trực tuyến, đã trở thành vấn nạn lớn hơn cả ma túy, chủ yếu do các tổ chức tội phạm Trung Quốc thực hiện. Cục Điều tra Liên bang Hoa Kỳ (FBI) cho biết tổn thất từ các vụ lừa đảo ở Mỹ đã tăng 22 % vào năm 2023 với trên 12,5 tỉ đô la, cao hơn rất nhiều so với thiệt hại từ các vụ trộm cắp, và có thể con số thực rất lớn vì nhiều nạn nhân không báo cáo với cảnh sát do cảm thấy xấu hổ.

Erin West, một cựu công tố viên từng thụ lý một số vụ lừa đảo kiểu này, ước tính rằng số tiền thực tế bị đánh cắp từ người Mỹ mỗi năm có thể lên tới khoảng 50 tỉ đô la, trung bình cứ 100 người Mỹ thì có khoảng một người trở thành nạn nhân của một vụ lừa đảo. Khó ai thoát được dù có trình độ, nhiều người còn trẻ và am hiểu công nghệ, cảnh sát, đặc vụ FBI, cố vấn tài chánh và nhà tâm lý học đều nằm trong số nạn nhân bị lừa đảo, thậm chí có cả một chủ ngân hàng. Đây có thể là một hồ sơ hiếm hoi mà Hoa Kỳ và Trung Quốc đều đồng thuận là phải diệt trừ.