Nổ lớn ở Thổ Nhĩ Kỳ, nhiều người chết và bị thương

Ngày 23-10, một vụ nổ lớn đã xảy ra bên ngoài trụ sở của Tập đoàn Hàng không vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ (TAI) gần thủ đô Ankara, khiến nhiều người thiệt mạng và bị thương.

Thấy gì từ việc ông Tô Lâm bỏ vị trí Chủ tịch nước?

Diễn biến mới nhất trên chính trường Việt Nam, chiều 21 tháng mười năm 2024, ông Lương Cường được bầu làm Chủ tịch nước mới. Ông Tô Lâm giờ đây chỉ còn giữ vị trí Tổng bí thư quyền lực nhất. Sự kiện này làm cho nhiều nhà quan sát đặt ra câu hỏi về quyền lực của ông Tô Lâm hiện nay và chính trị Việt Nam trong tương lai. 

“Người đứng đầu trong số những người ngang hàng”

Cụm từ tiếng Latin “Primus inter pares” được cho là cụm từ phù hợp nhất để mô tả vị trí của ông Tô Lâm trên chính trường Việt Nam.  Cụm từ này có nghĩa  “người đứng đầu trong số những người ngang hàng.” 

Trao đổi với RFA, cả Giáo sư Carl Thayer ở Đại học UNSW Canberra, Australia, và Giáo sư Zachary Abuza ở Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ, đều có cùng nhận định như vậy. 

Nhà độc tài là lãnh đạo chính trị nắm quyền lực tuyệt đối và không có giới hạn. Và với việc trao chức Chủ tịch nước cho ông Lương Cường, Giáo sư Carlyle Thayer cho rằng ông Tô Lâm hiện “không phải là một nhà độc tài”. Sự hạn chế quyền lực này, theo góc nhìn của vị chuyên gia về Việt Nam người Úc, có liên quan đến  “nhu cầu đạt được sự đồng thuận giữa mười lăm thành viên Bộ Chính trị và quan trọng hơn là đa số BCH Trung ương,.” .

Tổng Bí thư Lê Duẩn từng là một lãnh đạo nắm quyền lực tuyệt đối và bao trùm. Cả trong chiến tranh Việt Nam và sau 1975, quyền lực tuyệt đối của Lê Duẩn khiến cho chính sách sai lầm của ông ta không bị kiểm soát. Việt Nam suy tàn nhanh chóng trong mười năm hậu chiến. Sau khi Lê Duẩn chết năm 1986, Đảng Cộng sản Việt Nam hình thành cơ chế “tứ trụ”, chia quyền lực trong đảng cho bốn nhân vật cao nhất, nắm các vị trí tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng và chủ tịch quốc hội.

Trong hệ thống chính trị Việt Nam hiện nay, có một bộ phận chống lại việc vi phạm truyền thống lãnh đạo tập thể đó, theo GS Zachary và Tiến sỹ Nguyễn Huy Vũ đến từ Na Uy. 

Mặc dù ông Tô Lâm là Tổng bí thư, nhưng theo GS Zachary, có những trung tâm quyền lực khác mà ông ấy phải cạnh tranh, như vậy, ông không giống như Tập Cận Bình bên Trung Quốc.

TT Zelensky : Khoảng 12.000 lính Bắc Triều Tiên dường như đang được huấn luyện tại Nga

Phát biểu trên truyền hình ngày 22/10/2024, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky khẳng định có thông tin cho biết rằng hai lữ đoàn Bắc Triều Tiên, mỗi lữ đoàn gồm 6.000 binh sĩ, hiện đang được huấn luyện tại Nga. Nguyên thủ Ukraina cũng tuyên bố Kiev « biết cách đối phó với thách thức này ».

Hãng tin Yonhap, dẫn lời lãnh đạo tình báo Ukraina Kyrylo Boudanov, cho biết thêm, số binh sĩ Bắc Triều Tiên có lẽ sẽ đến vùng Kursk của Nga trong ngày hôm nay, 23/10, để hỗ trợ quân đội Nga đối phó với cuộc xâm chiếm của Ukraina trong vùng.

Trang mạng tạp chí Newsweek của Mỹ hôm qua trích dẫn kênh truyền hình Hàn Quốc Chosun cho biết trong tháng Chín, Bắc Triều Tiên dường như đã điều động phi công chiến đấu đến Vladivostok, Viễn Đông Nga, theo một nguồn tin chính phủ và điều này có thể liên quan đến việc huấn luyện máy bay chiến đấu mà Nga cấp cho Bắc Triều Tiên, nhưng cũng không loại trừ khả năng Nga, do đang thiếu phi công chiến đấu trong cuộc chiến tại Ukraina, đã yêu cầu Bắc Triều Tiên hỗ trợ.

Liên quan đến đoạn video công bố hôm 18/10, cho thấy những hình ảnh đầu tiên về binh sĩ Bắc Triều Tiên ở Nga, Ihor Solovei, một lãnh đạo tổ chức chính phủ Ukraina, trả lời phỏng vấn đài NHK Nhật Bản khẳng định đoạn vidéo này đã được một thành viên quân đội Nga ghi lại tại một trung tâm huấn luyện của Nga và nhóm cộng sự của ông đã nhận được đoạn video này 72 giờ sau khi ghi hình.

Lính Bắc Triều Tiên đào ngũ ngay khi tới Nga

Xin nhắc lại, cả Kiev và Seoul hồi cuối tuần qua, đều khẳng định rằng Bình Nhưỡng đã gởi khoảng 12 ngàn binh sĩ chi viện cho quân đội Nga. Số binh sĩ này có thể đã được triển khai ở vùng Kursk. Nhưng theo bộ Quốc Phòng Ukraina, nhiều binh sĩ Bắc Triều Tiên có lẽ tìm cách đào ngũ.

Từ Seoul, thông tín viên Celio Fioretti tường thuật :

"Mười tám lính Bắc Triều Tiên đã bị chính quyền Nga bắt lại sau khi đã đào ngũ. Trú đóng ở gần Kursk, họ phải theo các hoạt động huấn luyện tại một khu rừng, theo như tình báo Ukraina.

Nhưng bị chuyên gia huấn luyện bỏ đói, những người lính Bắc Triều Tiên này dường như đã bỏ trốn khỏi vị trí. Họ bị bắt lại hai ngày sau cách đó không xa khoảng 60 km. Khó mà biết được số phận dành cho họ sau khi bị bắt.

Theo Kiev, số binh sĩ Bắc Triều Tiên còn lại sẽ phải được triển khai vào đầu tháng 11 sắp tới tại vùng Kursk để hỗ trợ cho quân Nga.

Đối mặt với sự can dự của Bắc Triều Tiên, chính phủ Hàn Quốc thông báo đang xem xét nhiều giải pháp khác nhau, như gởi vũ khí cho Kiev. Nếu như lệnh chuyển giao chưa được chính thức đưa ra, Seoul cũng dự trù gởi đội ngũ nhân viên quân sự đến Ukraina để giúp đỡ quân đội Ukraina lập chiến lược đối phó Bắc Triều Tiên, cũng như tiến hành các cuộc thẩm vấn trong trường hợp bắt giữ tù binh".

Myanmar và Biển Đông – những thách thức của ASEAN

Hội nghị cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 44 và 45 cũng như các hội nghị cấp cao thường niên giữa ASEAN với các đối tác vừa kết thúc tại Viêng Chăn, Lào, quy tụ nhiều lãnh đạo trong khu vực và các đối tác quốc tế.^[1] Hội nghị này đã thông qua kế hoạch tăng cường hội nhập kinh tế và kỹ thuật số. Thỏa thuận trên sẽ thúc đẩy nền kinh tế số và thương mại xuyên biên giới trong nội khối ASEAN, đồng thời thu hút các nhà đầu tư nước ngoài bằng các quy trình giải quyết tranh chấp hiện đại. Việc tập trung vào tự do hóa đầu tư cũng sẽ cải thiện dòng đầu tư nội khối ASEAN, thúc đẩy hội nhập kinh tế lớn hơn và khả năng phục hồi trước các cú sốc trước đây.^[2]

Tuy nhiên, ASEAN đang phải đối mặt với một số vấn đề cấp bách, bao gồm: tình trạng bất ổn vẫn đang diễn ra ở Myanmar sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021, các hành động gây căng thẳng của Trung Quốc ở Biển Đông, và cuộc cạnh tranh quyết liệt giữa Mỹ và Trung Quốc. Khả năng của khối trong việc giải quyết hiệu quả những thách thức này và các thách thức địa chính trị khác sắp bị thử thách nghiêm trọng, nhất là khi xét tới những quan điểm khác nhau của các quốc gia thành viên.

Vấn đề Myanmar

Tháng 2/2021, quân đội Myanmar đã lật đổ chính phủ được bầu của Aung San Suu Kyi, người đã bị giam giữ cùng với các nhà lãnh đạo khác của đảng Liên đoàn quốc gia vì dân chủ (NLD). Lãnh đạo của chính quyền quân sự, tướng Min Aung Hlaing, đã biện minh cho các vụ bắt giữ bằng cách viện dẫn các cáo buộc gian lận trong cuộc tổng tuyển cử.

Trong khi đó, ủy ban bầu cử của Myanmar đã bác bỏ các cáo buộc gian lận của quân đội. Trung tâm Carter có trụ sở tại Mỹ, nơi có tổng cộng 43 quan sát viên đã đến hơn 200 điểm bỏ phiếu tại 10 bang và khu vực thuộc Myanmar, cũng phản đối tuyên bố của Min Aung Hlaing với kết luận rằng không có hiện tượng bất thường đáng kể nào xảy ra trong ngày bầu cử. ^[3]Hơn 4.000 người, chủ yếu là thường dân, đã thiệt mạng trong các cuộc đàn áp sau đảo chính.

Cuộc khủng hoảng ở Myanmar đã gây ra các phản ứng quốc tế, bao gồm cả phản ứng của các thành viên khác trong ASEAN. Kể từ cuộc đảo chính, bốn quốc gia đã luân phiên làm chủ tịch khối này, bao gồm Brunei, Campuchia, Indonesia và Lào. Không quốc gia nào thành công trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng. Ba năm sau khủng hoảng, ASEAN vẫn chưa đạt được sự đồng thuận về cách thức giải quyết cho vấn đề Myanmar.

Một số thành viên sáng lập ASEAN bày tỏ lo ngại về việc quân đội nắm quyền ở Myanmar. Indonesia đã kêu gọi kiềm chế và đối thoại để tìm kiếm giải pháp. Singapore cũng có lập trường tương tự, bày tỏ mối quan ngại sâu sắc và hy vọng tất cả các bên liên quan sẽ nỗ lực hướng tới một kết quả hòa bình. Malaysia và Philippines cũng đồng tình với những quan điểm này. Trong khi đó, Thái Lan, thông qua Phó Thủ tướng Prawit Wongsuwon, thẳng thắn cho rằng cuộc đảo chính là vấn đề nội bộ. Các thành viên mới gồm Việt Nam, Lào và Campuchia nói chung có cùng quan điểm với Thái Lan.

Tháng 4/2021, 9 thành viên ASEAN và người đứng đầu Chính quyền quân sự Myanmar, tướng Min Aung Hlaing, đã nhất trí về Đồng thuận 5 điểm (FPC),^[4] kêu gọi lập tức chấm dứt tình trạng bạo lực ở quốc gia này, tổ chức đối thoại mang tính xây dựng giữa tất cả các bên để tìm kiếm giải pháp hòa bình, bổ nhiệm một đặc phái viên ASEAN và kêu gọi hỗ trợ nhân đạo từ tổ chức này. Tuy nhiên, Chính quyền quân sự đã phớt lờ việc thực hiện thỏa thuận trên, và cuộc đàn áp trên toàn quốc đối với những người phản đối chế độ quân sự vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay.

Tháng 7/2021, sự chia rẽ trong ASEAN đã trở nên rõ ràng khi Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua nghị quyết kêu gọi Myanmar quay trở lại với nền dân chủ. Chỉ có sáu quốc gia thành viên ASEAN bỏ phiếu ủng hộ nghị quyết, bao gồm Indonesia, Singapore, Malaysia, Việt Nam, Philippines và cả Myanmar, với đại diện là một đại sứ của chính phủ dân sự bị lật đổ. Brunei, khi đó là Chủ tịch ASEAN, cùng với Campuchia, Lào và Thái Lan đều bỏ phiếu trắng.^[5] Sự khác biệt về hệ thống chính trị giữa các thành viên ASEAN có thể đã góp phần vào phản ứng chia rẽ của khối đối với cuộc đảo chính và tình trạng bất ổn đang diễn ra ở Myanmar.

Không giống như phương Tây, nơi áp đặt lệnh trừng phạt đối với Myanmar, các nhà lãnh đạo ASEAN nhất trí quyết định duy trì các kênh liên lạc với Chính quyền quân sự, thận trọng cân bằng các hoạt động can dự mà không hợp pháp hóa chế độ quân sự nước này. Tháng 10/2021, 10 quốc gia thành viên ASEAN đã có cuộc họp trực tuyến khẩn cấp và quyết định cấm Myanmar tham dự hội nghị cấp cao ASEAN năm đó, vì Chính quyền quân sự đã rút lại quyết định cho phép đặc phái viên của ASEAN gặp nhà lãnh đạo đang bị giam giữ Aung San Suu Kyi.^[6] Mặc dù Chính quyền quân sự không cam kết ủng hộ bất kỳ nỗ lực thực chất nào của các nhà lãnh đạo ASEAN, nhưng việc đình chỉ tư cách thành viên của Myanmar vẫn chưa được đưa ra. Khối này không có cơ chế trục xuất, cũng không đề cập cụ thể đến việc việc trục xuất các thành viên khi không tuân thủ Hiến chương của khối.

Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã bị các thành viên ASEAN là Indonesia và Malaysia chỉ trích trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN năm 2022.^[7] Chuyến thăm của ông tới Myanmar đã làm suy yếu thỏa thuận của khối về việc không công nhận Chính quyền quân sự cho đến khi họ thể hiện tinh thần hợp tác.

Với tư cách Chủ tịch ASEAN năm 2023, Indonesia đã thành lập văn phòng đặc phái viên do Bộ trưởng Ngoại giao Retno Marsudi đứng đầu. Cách tiếp cận này khác với cách tiếp cận của hai quốc gia chủ tịch trước đó là Brunei và Campuchia, những nước đã bổ nhiệm đặc phái viên tới Myanmar. Jakarta chọn cách hoạt động ngoại giao thầm lặng, tránh công khai mọi động thái ngoại giao và khẳng định Myanmar sẽ không có đại diện tại các hội nghị của ASEAN, ngoại trừ các hoạt động phi chính trị, cho đến khi việc thực hiện FPC có tiến triển.^[8] Tuy nhiên, Chính quyền quân sự đã phớt lờ lời kêu gọi đối thoại của Indonesia, và với nguyên tắc của ASEAN là không can thiệp nhằm ngăn chặn các biện pháp trừng phạt, Indonesia không tiến hành thêm bất kỳ hành động nào. Trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của Indonesia, Thái Lan và năm thành viên khác đã độc lập tổ chức các cuộc đàm phán với chế độ quân sự – điều mà Indonesia, Malaysia và Singapore phản đối mạnh mẽ.

Lào - quốc gia giữ chức Chủ tịch ASEAN năm 2024, đã cho đặc phái viên. của mình tới Myanmar để gặp người đứng đầu Hội đồng quân sự cầm quyền và các quan chức cấp cao khác vào giữa tháng 1, giống như sách lược của Campuchia trong nhiệm kỳ chủ tịch năm 2022.^[9] Sự thiếu nhất quán này trong việc đối phó với Chính quyền quân sự chứng tỏ ASEAN không có khả năng đưa ra lập trường thống nhất.

Tin tức thế giới 24-10: Israel tấn công bạo lực nhất vào Lebanon; Elon Musk bị Bộ Tư pháp soi