Người Việt gặp nhau thường hỏi, anh khỏe không, kiếm khá tiền không? Người Mỹ hỏi, how are you – anh thế nào? bao hàm đủ nghĩa, nhưng không ai hỏi tiền. Cha mẹ có con cái đi ở riêng cũng chỉ hỏi, Are you happy? Con có hạnh phúc không?

Người nghèo mong có tiền, người có tiền mong tinh thần thoải mái. Hạnh phúc và bất hạnh là đề tài muôn thuở của nhân loại, triết lý hoài không bao giờ có hồi kết.

Bây giờ bảo lão Cua có sướng không, nhiều bạn sẽ nói, ôi sướng lắm, hắn ở Mỹ cơ mà. Nhưng có bạn đã ở nhà mình vài ngày, ăn uống, đi chơi, thấy lão ngày đi làm hùng hục, chiều về nai lưng ra rửa bát, con thì bé tý, lại nói, sướng gì cái lão ấy, khổ như bò ở xứ cao bồi. Nhưng ít ai hỏi, Cua có vui, mà toàn suy bụng ta ra bụng người.

Hồi tháng 1-2006, tôi đi Timor Leste trên chuyến bay Jakarta – Bali và từ Bali để đến Dili, thủ đô của Timor Leste. Rỗi việc, tôi đọc tờ Jakarta Post viết về một ông là trưởng của bộ tộc sống hoang dã, đeo khố và săn bắn, nhà ở lán tạm trong rừng.

Chính phủ Indonesia muốn họ được sống trong môi trường hiện đại nên liền mời ông về Jakarkta, cho ở KS 5 sao, muốn ông biết thế giới văn minh như thế nào để về thay đổi hành vi của cộng đồng. Cả tuần liền, buffet trong khách sạn thừa mứa, đủ loại cao lương mỹ vị, nhưng ông ấy không ăn uống được gì dù bụng đói meo.

Ông sợ nhất là đi tìm chỗ vệ sinh. Vào phòng VS thì không dám đi vì thấy cái đĩa bầu dục trắng rất sạch, úp lên trên lavabô. Tìm mãi không có chỗ nào để ỉa đái, chỗ nào cũng sạch như chùi. Ông nhịn 5 ngày liền, mặt mũi nhăn nhó. và nằng nặc đòi ban tổ chức trả ông về với nơi hoang dã.

Về tới cửa rừng, chạy vội vào gốc cây, thải hết những gì tích tụ gần một tuần, không còn hạnh phúc nào hơn được làm chức phó cho Quan Công. Xong việc, ông bảo ban tổ chức, các anh cút mẹ về với văn minh nhà các anh đi. Chúng tôi sống thế này là hạnh phúc rồi.

Xem xong bài báo này, nhiều người văn minh sẽ thở dài, loại không biết sướng, cho ăn ngon mặc đẹp mà không biết đường, thật bất hạnh.

Nhưng người hoang dã tự hỏi, tại sao đám văn minh sống khổ sở đến mức thế, thành phố ô nhiễm, chen chúc nhau, nhà xí để trên đầu nhau, nhà dưới cúng bái, nhà trên ỉa đái, chả ra thể thống gì. Thế mà gọi là hạnh phúc. Như ta đây, muốn ăn, muốn ngủ, muốn làm gì chẳng cần đồng hồ hay lịch, chẳng biết bao cao su OK là gì.

Mấy hôm nay báo chí rộn lên chuyện người rừng hội nhập với thị thành. Hai cha con sống trong rừng 40 năm liền trên cây cổ thụ. Kiếm ăn qua ngày bằng săn bắn, hái lượm, mặc áo vỏ cây, tự chữa bệnh bằng những cây thuốc trong rừng. Gọi đây là Robinson Crusoe của thời hiện đại cũng không sai chút nào.

Cảm giác hạnh phúc.

Có hai trường phái. Một bên cho rằng, đưa hai cha con về với thế giới văn minh để cải tạo cuộc sống cho họ là một điều nên làm. Nhưng bên khác, chắc có lẽ vì chán với cái thế giới đảo điên, trộm cắp, đĩ điếm, lừa đảo, môi trường ô nhiễm, mưa vài tiếng cả thành phố đã thành sông, thì lại muốn hai cha con Robinson Crusoe quay về với rừng xanh, nơi họ có hạnh phúc thật sự.

Tốt nhất ta nên hỏi hai cha con thích sống ở đâu. Ngay ngày hôm nay, nếu đưa về với rừng họ sẽ thích hơn. Nhưng để lâu, quen với thế giới văn minh, với thịt, bơ sữa, màn chiếu, quần áo, thì họ sẽ không về. Hạnh phúc là những gì người ta cảm thấy, thuộc về sở hữu tinh thần, không liên quan nhiều đến vật chất.

Ông Dale Carnegie có 10 lời khuyên về hạnh phúc (Dale Carnegie’s 10 Happiness Advices), xin chép ra đây để bạn đọc tự chiêm nghiệm, hơn là các còm sỹ khuyên người khác sống theo cách của mình. Để ở chế độ song ngữ cho các bạn học thêm tiếng Anh và cách dịch cho thoát.

1. It isn’t what you have, or who you are, or where you are, or what you are doing that makes you happy or unhappy. It is what you think about. Không phải những thứ bạn đang sở hữu, không phải bạn đang sống ở đâu, hay không phải công việc bạn đang làm, giúp cho bạn hạnh phúc hay bất hạnh. Hạnh phúc hay không chính là điều bạn nghĩ trong đầu.
2. If we think happy thoughts, we will be happy. If we think miserable thoughts, we will be miserable. Nếu ta nghĩ hạnh phúc thì sẽ hạnh phúc. Nếu nghĩ đó là khổ đau thì nó là khổ đau.
3. The person who seeks all their applause from outside has their happiness in another’s keeping. Những người thích người khác hoan hô thì họ nhờ vào hạnh phúc của người khác.
4. One of the most tragic things I know about human nature is that all of us tend to put off living. We are all dreaming of some magical rose garden over the horizon instead of enjoying the roses blooming outside our windows today.  Thảm họa của con người là bỏ qua những gì đang đang có. Họ mơ ước về vườn hồng kỳ diệu thay vì nhìn qua cửa có những bông hoa đang thật tuyệt vời.
5. If only the people who worry about their liabilities would think about the riches they do possess, they would stop worrying. Chỉ những người lo trả nợ nần mới nghĩ về tiền nong, tưởng rằng của cải sẽ giúp họ không lo nữa.
6. Are you bored with life? Then throw yourself into some work you believe in with all your heart, live for it, die for it, and you will find happiness that you had thought could never be yours. Nếu bạn chán đời ư, hãy làm việc gì đó với cả trái tim, sống và chết vì nó. Bạn sẽ tìm được hạnh phúc chưa từng có trước đó.
7. Remember, happiness doesn’t depend upon who you are or what you have, it depends solely upon what you think. Nên nhớ, hạnh phúc không phụ thuộc bạn là ai, bạn có gì, mà chính là bạn nghĩ bạn có hạnh phúc hay không.
8. Today’s life – the only life you are sure of. Make the most of today. Get interested in something. Shake yourself awake. Develop a hobby. Let the winds of enthusiasm sweep through you. Live today with gusto. Cuộc sống hôm nay chính là cuộc sống mà bạn chắc chắn đang hưởng. Hãy làm thật nhiều trong một ngày. Hãy quan tâm đến cái gì đó. Hãy để cho cơn gió đam mê thổi tâm hồn. Hãy sống hôm nay với tất cả sức lôi cuốn.
9. The essence of all art is to have pleasure in giving pleasure.  Nghệ thuật của mọi thứ nghệ thuật là cảm thấy hạnh phúc khi biết chia sẻ hạnh phúc.
10. Act as if you were already happy and that will tend to make you happy. Hãy sống như mình đang hạnh phúc thì nó sẽ giúp bạn hạnh phúc.

Trước khi khuyên người rừng trở lại với túp lều trên cây cổ thụ màn trời chiếu đất hay giữ hai cha con trong căn hộ của tòa nhà Keangnam cao nhất Hà Nội với điều hòa, iPhone, internet, bạn đọc Cua Times hãy suy ngẫm, các bạn đã hạnh phúc và bằng lòng với những gì đang có, đang làm và đang sống hay chưa.

Nếu không cảm thấy chắc chắn, thì cộng đồng Cua Times dễ thất bại như chính phủ Indonesia từng có dự án đưa bộ tộc lạc hậu về Jakarta văn minh. Suy đoán về hạnh phúc của người khác như có bạn nghĩ về lão chủ Cua, dễ dẫn đến xung đột, kể cả chiến tranh thế giới nếu áp đặt ở tầm quốc gia.

Bao giờ trong câu chào thường gặp, người Việt hỏi nhau, anh/chị dạo này thế nào, có vui không, thay vì hỏi đến tiền, thì lúc đó xứ sở này đã hiểu thêm triết lý về hạnh phúc và bất hạnh.

HM. 12-8-2013

(Sóc Trăng post)