Sau một thập kỷ với việc cải cách cơ cấu quân đội và bổ nhiệm những người trung thành vào các vị trí cấp cao, Tập Cận Bình vẫn tiếp tục cuộc chiến chống tham nhũng và sự bất trung, một cuộc chiến dường như không có hồi kết.

Tuy nhiên, như nhiều nhà lãnh đạo độc tài trong lịch sử, ông cũng quay lưng lại với chính những cộng sự trung thành đã được ông chọn. Ngày 28/11/2024, chủ tịch Tập đã thanh trừng một trong những thuộc hạ thân cận nhất trong quân đội, người đã đồng hành cùng ông từ nhiều thập kỷ, được giao nhiệm vụ xây dựng sự trung thành chính trị trong Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) và giám sát hoạt động đề bạt các quan chức cấp cao.

Đô đốc Miêu Hoa, ủy viên Quân Ủy Trung Ương (CMC), cơ quan chỉ huy tối cao, đứng đầu là chủ tịch Tập Cận Bình, đã bị đình chỉ công tác và đang bị điều tra vì đã “vi phạm kỷ luật nghiêm trọng”, cụm từ mà bộ Quốc Phòng Trung Quốc hay dùng để cáo buộc những quan chức tham nhũng và bất trung. Chịu trách nhiệm giám sát công tác giáo dục chính trị và bổ nhiệm nhân sự, ông Miêu là nhân vật cấp cao nhất trong đợt thanh trừng quân đội lần này. Kể từ mùa hè vừa qua, hơn một chục quan chức cấp cao trong ngành quốc phòng Trung Quốc đã bị loại bỏ, bao gồm hai bộ trưởng Quốc Phòng gần đây nhất được ông Tập bổ nhiệm vào CMC.

Tuy nhiên, không ai trong số họ có mối quan hệ lâu dài và thân thiết với chủ tịch Tập Cận Bình như ông Miêu Hoa. Mối quan hệ giữa hai người có từ hàng thập kỷ trước, khi ông Tập còn là quan chức ở tỉnh Phúc Kiến.

Cuộc điều tra nhắm vào ông Miêu mở ra một mặt trận mới trong cuộc thanh trừng đang ngày càng mở rộng và đặt ra câu hỏi về khả năng của ông Tập trong việc chấm dứt tình trạng tham nhũng có hệ thống trong quân đội và nâng cao khả năng chiến đấu, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị ngày càng tăng. Trong suốt một thập kỷ qua, Tập Cận Bình đã giám sát một cuộc chuyển đổi mạnh mẽ để PLA trở thành lực lượng chiến đấu “tầm cỡ thế giới” có thể đối đầu với quân đội Mỹ. Một trong những mục tiêu chính trong chiến lược hiện đại hóa quân đội này là bảo đảm Trung Quốc sẵn sàng chiến đấu và giành thắng lợi trong cuộc chiến với Đài Loan, hòn đảo tự trị và dân chủ mà Bắc Kinh luôn coi là của Trung Quốc.

Tuy nhiên, việc ông Miêu bị đình chỉ công tác làm dấy lên nhiều câu hỏi, đã từng được đặt ra trong đợt thanh trừng mùa hè, về lòng tin của ông Tập đối với những tướng lĩnh hàng đầu của mình, những người sẽ chỉ huy quân đội nếu xảy ra chiến tranh. Joel Wuthnow, một nghiên cứu viên cấp cao tại Đại học Quốc phòng Quốc gia Mỹ, cho rằng “nếu ông Tập lo rằng đã cất nhắc những người không hoàn toàn trung thành với ông, thì đó sẽ là một vấn đề rất lớn”.

Các chuyên gia cho rằng việc ông Tập thanh trừng một thuộc hạ lâu năm như Miêu Hoa cho thấy một tình huống quen thuộc mà các nhà độc tài, bao gồm cả người tiền nhiệm của ông Tập là Mao Trạch Đông, từng trải qua. Sau khi loại bỏ các đối thủ chính trị, các nhà lãnh đạo độc tài không bao giờ ngừng tìm kiếm những mối đe dọa mới đối với quyền lực tuyệt đối của họ, ngay cả từ những người từng là cộng sự thân cận.

“Mức độ tham nhũng đáng hổ thẹn”

Mối quan hệ giữa ông Miêu và ông Tập đã kéo dài suốt ba thập kỷ. Miêu Hoa là người gốc Phúc Kiến, từng là sĩ quan chính trị trong Quân đoàn 31 từ những năm 1980 cho đến đầu những năm 2000, trong khi ông Tập đang trên con đường sự nghiệp chính trị và trở thành lãnh đạo tỉnh Phúc Kiến. James Char, chuyên gia lâu năm về quân đội Trung Quốc và trợ lý giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore, cho biết theo các nguồn thạo tin, “ông Tập thường xuyên thăm Quân đoàn 31 vào thời điểm đó và được biết là đã có những tiếp xúc cá nhân với ông Miêu”.

Sự nghiệp quân sự của Miêu Hoa thăng tiến mạnh mẽ ngay sau khi Tập Cận Bình lên nắm quyền. Năm 2014, ông Miêu được thăng chức cao, trở thành chính ủy của Hải quân PLA. 3 năm sau, ông tiếp tục được thăng chức và gia nhập CMC, cơ quan chỉ huy quân đội tối cao.

Chuyên gia Char nói tiếp : “Sẽ không thể tìm ra ai trung thành với ông Tập hơn ông Miêu. Nếu Miêu Hoa bị cáo buộc tham nhũng, rõ ràng là Tập Cận Bình đã không lường trước được mức độ tham nhũng đáng hổ thẹn trong tầng lớp lãnh đạo quân đội PLA.”

Trong suốt 18 tháng qua, chiến dịch thanh trừng của ông Tập chủ yếu nhắm vào các quan chức có liên quan đến hoạt động mua sắm vũ khí và Lực lượng Tên lửa của Trung Quốc. Nhưng việc ông Miêu bị đình chỉ cho thấy cuộc thanh trừng đang lan rộng ra các lĩnh vực khác, chẳng hạn như công tác chính trị, điều mà chủ tịch Tập mô tả là “huyết mạch” của quân đội và Hải quân.

James Char cho biết thêm : “Tôi chắc chắn họ sẽ tìm thấy những tình tiết mờ ám trong mọi lĩnh vực. Vấn đề là họ sẽ chọn lĩnh vực nào mà thôi.”

“Mất lòng tin”

Bộ Quốc Phòng Trung Quốc không cung cấp chi tiết về những cáo buộc nhắm vào ông Miêu. Là chính ủy của PLA, Miêu Hoa có trách nhiệm bảo đảm sự trung thành của quân đội với đảng Cộng Sản. Ông giám sát việc bổ nhiệm trong quân đội và kiểm tra các ứng viên chủ chốt về sự trung thành chính trị, một vai trò mà ông cũng từng đảm nhận trong Hải quân.

Trước đây, những vị trí này từng là “mảnh đất màu mỡ” cho tham nhũng, đặc biệt là hối lộ để thăng tiến. Người tiền nhiệm của Miêu Hoa là tướng Trương Dương, đã tự sát khi bị điều tra về tội nhận hối lộ.

Trong bối cảnh đối đầu địa chính trị gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc, Hải quân PLA phải mua sắm nhiều tàu chiến và vũ khí mới, tạo ra nhiều cơ hội cho tham nhũng, theo Victor Shih, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học San Diego. Tuy nhiên, ông Shih cũng cho rằng Miêu Hoa bị thanh trừng cũng có thể là do ông đã “quá lộ liễu trong việc tìm cách xây dựng một phe nhóm trong quân đội”.

Chủ tịch Tập đã nhiều lần cảnh báo về việc hình thành các phe nhóm trong đảng và quân đội và Victor Shih nhấn mạnh “người duy nhất được phép làm điều đó là Tập Cận Bình”.

Miêu Hoa bị cho là đã giới thiệu nhiều người bạn trong Hải quân để được cất nhắc vào các vị trí quan trọng, bao gồm tướng Vương Hậu Bân, chỉ huy Lực lượng Tên lửa, và bộ trưởng Quốc Phòng Đổng Quân.

Thông báo điều tra ông Miêu được đưa ra một ngày sau khi Financial Times đưa tin ông Đổng cũng bị điều tra vì tham nhũng, dựa trên thông tin từ các quan chức Mỹ. Bộ Quốc Phòng Trung Quốc khẳng định thông tin trên là “hoàn toàn bịa đặt”, và vài ngày sau, Đổng Quân đã xuất hiện công khai tại một diễn đàn an ninh.

Joel Wuthnow nhận định việc ông Tập “mất lòng tin” đã dẫn đến sự sụp đổ của ông Miêu, nhưng lý do cụ thể vẫn chưa rõ ràng. Chuyên gia Wuthnow cho rằng Tập Cận Bình có thể đã nhận thấy Miêu Hoa trở nên quá mạnh và độc lập, và muốn dẹp bỏ một “pháo đài quyền lực” mà ông không thể kiểm soát hoàn toàn.

“Hiện tượng lặp đi lặp lại”

Sự sụp đổ của Miêu Hoa diễn ra chưa đầy một năm sau khi bộ trưởng Quốc Phòng Lý Thượng Phúc bị gạt bỏ khỏi CMC. Cơ quan quyền lực này có sáu thành viên và tất cả đều được coi là những nhân vật trung thành với Tập Cận Bình. Nếu Miêu Hoa bị loại bỏ, cơ quan sẽ có hai ghế trống.

Chuyên gia Victor Shih nhấn mạnh nhiều nhà độc tài, từ nhà lãnh đạo Liên Xô Joseph Stalin đến Mao Trạch Đông, cuối cùng đã quay lưng lại với chính những thuộc hạ của họ. Ông Shih nói : “Khi tất cả các đối thủ đã bị loại bỏ, một nhà độc tài sẽ không bao giờ nghĩ rằng ‘Ồ, tất cả các mối đe dọa đã biến mất. Tôi có thể thư giãn rồi.’ Họ luôn nghĩ rằng những mối đe dọa mới sẽ xuất hiện, kể cả từ những người từng rất gần gũi với họ. Hiện tượng này lặp đi lặp lại.”

Điển hình là trong những năm cuối đời, Mao Trạch Đông đã quay lưng lại với Lâm Bưu, thuộc hạ lâu năm của ông, cựu bộ trưởng Quốc Phòng và người kế thừa. Ông Mao cáo buộc ông Lâm có âm mưu đảo chính.

Theo chuyên gia Shih, “động lực này sẽ ngày càng trầm trọng khi Tập Cận Bình già đi và không còn khỏe như trước. Sự nhạy bén với những dấu hiệu có thể thách thức quyền lực sẽ càng trở nên rõ rệt theo thời gian”.

Nguồn : CNN

Thượng nghị sĩ Hoa Kỳ Dick Durbin vừa kêu gọi trả tự do cho các tù nhân chính trị trên toàn thế giới, trong đó có Phạm Đoan Trang và Phạm Chí Dũng, hai nhà báo độc lập đang bị chính quyền Việt Nam giam cầm vì những bài viết của họ.

“Tôi muốn tập trung vào Việt Nam, quốc gia mà Hoa Kỳ vừa xây dựng [mối quan hệ] cực kỳ tốt đẹp trong những năm gần đây. Tuy vậy, Việt Nam vẫn đứng cuối bảng Chỉ số Tự do Báo chí Thế giới - vào năm 2024, xếp thứ 174/180”, Thượng nghị sĩ Dick Durbin phát biểu ngày 10/12 tại Thượng viện Mỹ.

“Chính phủ Việt Nam tiếp tục hạn chế nghiêm ngặt quyền tự do ngôn luận, với quá nhiều nhà báo và nhà bảo vệ nhân quyền phải đối mặt với sự sách nhiễu, giam cầm và nhà tù khắc nghiệt qua những bản án theo cái gọi là điều luật ‘tuyên truyền chống nhà nước’”, vẫn Thượng nghị sĩ Durbin đại diện cho bang Illinois phát biểu, đồng thời đưa ra chân dung của hai nhà báo Việt Nam đang bị cầm tù là ông Phạm Chí Dũng và bà Phạm Đoan Trang.

“Ông Phạm Chí Dũng, một trong những cộng tác viên nổi tiếng nhất của Ban tiếng Việt, Đài Tiếng nói Hoa Kỳ (VOA), người đã bị kết án 15 năm tù vào năm 2021”, vị thượng nghị sĩ nói.

Ông Durbin khen ngợi bà Phạm Đoan Trang, người được coi là một trong những nhà bất đồng chính kiến nổi bật nhất ở Việt Nam. Ông nói rằng đến nay bà Trang đã phải thụ án 4 năm trong bản án 9 năm tù vì “tội danh không rõ ràng”, theo thông cáo ngày 11/12 của văn phòng Thượng nghị sĩ Durbin.

“Ngay trong năm nay, bà ấy [Phạm Đoan Trang] đã được trao Giải thưởng Tự do Sáng tác Barbey của Văn Bút Mỹ, thêm vào danh sách vốn đã rất nhiều giải thưởng mà bà nhận được từ một số chính phủ và các nhóm tự do báo chí”, ông Durbin nói.

“Vào năm 2020, ngay trước khi bị bắt, bà ấy đã viết rất cảm động: ‘Tôi không cần tự do cho riêng mình, nếu chỉ vậy thì quá dễ. Tôi cần cái lớn hơn là tự do dân chủ cho Việt Nam’. Rất dũng cảm. Tôi đã thấy điều tương tự ở rất nhiều tù nhân chính trị khác trên khắp thế giới”, ông Durbin phát biểu.

Trong bài phát biểu tại Thượng viện, thượng nghị sĩ này cũng nêu bật hoàn cảnh khó khăn của các tù nhân chính trị ở 4 quốc gia gồm Việt Nam, Eritrea, Tajikistan, và A rập Xê út, và kêu gọi thả họ ngay lập tức và vô điều kiện.

“Tôi xin nhắc rằng những cá nhân dũng cảm này ở Eritrea, A rập Xê út, Tajikistan và Việt Nam, các bạn không bị lãng quên. Chúng tôi sẽ tiếp tục vận động để đảm bảo các bạn được an toàn, được tự do, cũng như nêu tên của các bạn ra toàn thế giới”.

Tương tự, Thượng nghị sĩ Peter Welch đại diện cho bang Vermont cũng vận động trả tự do cho các tù nhân chính trị trên khắp thế giới.

Hai ông đồng thanh kêu gọi sự hợp tác lưỡng đảng để bảo đảm việc trả tự do cho các tù nhân lương tâm đang bị giam cầm chỉ vì họ bày tỏ quan điểm chỉ trích chính phủ một cách ôn hòa.

“Chỉ vì các cá nhân này bày tỏ quan điểm một cách ôn hòa ủng hộ dân chủ, ủng hộ quyền tự do ngôn luận và các quyền con người khác mà bắt giữ và bỏ tù họ tùy tiện là điều thật đáng ghê tởm. Những người này bị khép vào đủ các loại cáo buộc bịa đặt và đó thực sự là việc sử dụng quyền lực của một nhà nước để đàn áp những người chỉ trích nhà nước đó”, ông Welch nhấn mạnh, theo bản ghi bài phát biểu của ông trên trang web.

VOA đã liên lạc với Bộ Ngoại giao Việt Nam và đề nghị đưa ra bình luận về các phát biểu và lời kêu gọi của các thượng nghị sĩ Mỹ, nhưng chưa được phản hồi.

Nhà báo Phạm Chí Dũng, chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam (IJAVN), đồng thời là cộng tác viên của đài VOA, bị chính quyền Việt Nam bắt giam vào năm 2019 với tội danh “tuyên truyền chống nhà nước”.

“Việc bắt anh Phạm Chí Dũng vì những bài báo và các hoạt động của anh … là điều hết sức vô lý. Đó là những bài báo viết về những suy nghĩ, trăn trở của một người có tâm huyết cho đất nước, tổ quốc”, nhà báo JB Nguyễn Hữu Vinh ở bang Illinois, Phó Chủ tịch IJAVN, chia sẻ với VOA.

Ông Phạm Chí Dũng hiện đang thụ án 15 năm tù trong khi hai thành viên khác của hội IJAVN là Nguyễn Tường Thụy và Lê Hữu Minh Tuấn đang thụ án 11 năm tù mỗi người với cùng tội danh “tuyên truyền chống nhà nước”. Tất cả ba ông đều bị quản chế 3 năm sau khi mãn án tù.

Cũng với tội danh như trên, nhà báo độc lập Phạm Đoan Trang bị bắt vào tháng 10/2020, và sau đó bị tòa án ở Hà Nội tuyên phạt 9 năm tù giam.

Các chuyên gia Liên Hiệp Quốc đã đưa ra kết luận là việc bắt giam và xét xử ông Phạm Chí Dũng, các thành viên của IJAVN và bà Phạm Đoan Trang là “tùy tiện”, và kêu gọi Hà Nội trả tự do ngay lập tức và vô điều kiện cho họ.

Chính quyền Việt Nam từ trước đến nay bác bỏ các cáo buộc cho rằng họ vi phạm nhân quyền. Hà Nội khăng khăng rằng các quyền tự do báo chí, tự do biểu đạt được tôn trọng tại quốc gia cộng sản, nơi mà các tổ chức nhân quyền quốc tế cho rằng có hơn 120 nhà báo, blogger đang bị giam cầm vì các bài viết của họ.

Trả lời thư chất vấn của các chuyên gia nhân quyền LHQ về việc bắt giữ tùy tiện đối với nhà báo độc lập Phạm Đoan Trang, chính quyền Việt Nam vào năm ngoái đưa ra quan điểm: “Phạm Thị Đoan Trang không phải là nhà báo, và đã bị xét xử vì các hoạt động bất hợp pháp nghiêm trọng và tái phạm nhiều lần, chứ không phải vì thực hiện quyền tự do báo chí của mình”.