Văn chương Nam tiến

Phiếm luận * chu vương miện

*

Văn chương noí chung và thi ca noí riêng , đựợc gắn liền vào cuộc sống cuả chúng ta và dân tộc , chúng ta đi đâu ? tới đâu ? thì văn chương tức thì theo chúng ta ngay tức thì tơí đó , nên câu ca dao có sẵn từ hồi tổ tiên cuả chúng ta vốn định cư ở bên Tàu [ tỉnh Lưỡng Quảng  ] thì :

-Gió Động Đình mẹ ru con ngủ

 Sông Tiền Đường thức ngủ năm canh .

Được chuyển thành khi dân tộc chuyển điạ bàn về vùng đồng bằng Bắc Việt :

-Gió  muà thu mẹ ru con ngủ

Năm canh dài thức đủ năm canh .

 Vào thơì nhà Mạc chiếm ngôi nhà Đại Lê có xây trên tỉnh Cao Bằng  một cái thành lớn là nơi trú quân cuả  nhà Mạc , nên dân gian hồi đó thuộc lòng có câu :

-Ai lên Phố Cát Đại Đồng ?

Hoỉ thăm cô Tú lấy chồng hay chưa ?

-Lấy chồng năm ngoái năm xưa

Năm nay chồng bỏ nên chưa có chồng ?

Rồi theo thờì gian , chữ Quốc Ngữ đầu thế kỷ hai mươi phát triển , nhạc sĩ dân gian dưạ vào câu ca dao trên mà sáng tạo ra một bài hát  [ nổi tiếng thơì bấy giờ ]:

-Ai về chợ Huyện Huyện Thanh Vân ?

Hoỉ thăm cô Tú  đánh vần được chưa ?

-Đánh vần năm ngoái năm xưa

Năm nay quên hết nên chưa biết gì ?

Bên trơì tiếng sáo vi vu

Vẳng nghe cô học chữ I chữ Tờ ?

Sách I tờ hiếu không cho học?

Liệu cô mình đã đọc đựợc chưa ?

*

Ngay ngoài Bắc thời mà cố đô  Hà Nội còn mang tên là thành Đại La ,là thành Long Biên là Thăng Long thành thì có phổ biến một câu ca dao bốn giòng như sau :

-Gío đưa cành trúc la đà

Hồi chuông Trấn Võ , canh gà Thọ Xương

Mịt mù bãi cát màn sương

nhịp chầy Yên Thái , bóng gương Tây Hồ

Đây là bốn câu ca dao tả cảnh , sông nước vùng Hồ Tây , cố đô Thăng Long xưa vốn là bãi đất bồi cuả sông Hồng , thành hồ đầm lớn nhỏ rất nhiều , nào hồ Gươm , hồ Trúc Bạch , hồ Bẩy Mẫu , và hồ Tây , chuà Trấn Võ được xây dựng gần đó , làng Yên Thái cạnh đó dân chúng sống bằng nghề làm giấy , nên thường có tiếng chầy giã bột giấy , và làng Thọ Xương  nuôi gà và thỉnh thoảng có tiếng gà gáy vào ban trưa [ thi nhân thi vị hoá goị tiếng gà gáy này là Canh Gà ] .

Sau thế kỷ thứ mươì ba thơì nhà Trần ,  sau thế kỷ thứ 16 thì gia đình tướng Nguyễn Kim cùng chân tay bộ hạ [ cùng quân bản bộ ] vô miền Trung trấn nhậm đất Quảng Nam , khi đó đoàn quân này đóng tạm ở Ái Tử [ là một bãi cát kéo dài từ cầu Quảng Trị cho đến thị trấn Đồng Hà , nhìn qua bên sông Thạch Hãn là làng Nhan Biều độ dài khoảng 10 cây số ].

Đại bản doanh cuả tướng Nguyễn Kim lúc đó đựợc thiết lập cạnh ngôi chuà Sắc Tứ , trong thơì gian này truyền tụng một câu ca dao , nhai nhái theo câu trên :

-Gió đưa cành trúc la đà

Hồi chuông Sắc Tứ , canh gà Tri Bưu ?

Làng Tri Bưu thuộc quận Hải Lăng ở về phiá tả Tỉnh Quảng Trị , sau đó vài đời thì những Chuá Nguyễn hậu duệ sau chuyển điạ bàn vào Hoá Châu [ tức Thuận Hoá ] Thừa Thiên Huế sau này , và có giao nhiệm vụ cho quốc sư Đào Duy Từ là sau khi xây dựng xong những luỹ Thầy , luỹ Bà , luỹ Trường Dục , luỹ Trường Học , rồi để chút thì giờ nghiên cưú bài ca dao bốn câu trên [ ngoài Bắc ] soạn làm sao cho nó khác đi hay hơn và dễ hiểu hơn một chút xiú .

Sau đó thì câu ca dao đằng Trong [ miền Trung ] cuả chuá  Nguyễn như sau :

-Gío đưa cành trúc la đà

Hồi chuông Thiên Mụ , canh gà Thọ Cương.

Chuà Linh Mụ hay chuà Thiên Mụ là một bà Tiên Phật trên Trơì báo mộng cho chuá Nguyễn biết đất đai này là cuả bà , ban cho chua Nguyễn lập nghiệp lâu dài ? và Thọ Cương là một làng bên cạnh làng Long Thọ có mỏ đá vôi và lò chuyên nung vôi , nung gạch ở đó , thơì vua Tự Đức có loạn Chầy Vôi  , vì cố đặt ra cho khác câu cũ , nhưng hai câu ca dao này lại không phổ biến bằng câu trước , nhưng về tính khoa học thực nghiệm , thì câu sau dễ hiểu hơn câu trước , vì quốc sư Đào Duy Từ đậu tơí cử nhân văn chương Việt chuyên Hán , nhưng nguồn gốc gia phả , gia đình cuả tiên sinh vốn xuất thân toàn là đào kép tài tử cine’ma , mà hồi đó chính quyền cuả vua Lê chuá Trịnh chưa có hãng Phim nên đành để cho ngài vào Nam theo chuá Nguyễn đóng phim  , tiên sinh rất ghét và không hài long vua Lê và chuá Trịnh , nên tiên sinh soạn thảo phong tục tập quán văn nghệ văn gừng gì gì cũng khác ngoài Bắc hết ráo , bắt phụ nữ mặc quần , không cho mặc váy , cái mùng thì kêu cái màn , cái bát kêu cái chén , cái thià kêu là cái muổng , cái xiêu kêu cái ấm …. ngoài điạ danh canh gà Thọ Cương , tiên sinh sợ những nhà văn nhà thơ toàn quốc chưa qua trình độ Cao Trung viết về điạ danh Thọ Cương này sai ? nên tiên sinh chỉ thị cho Tổng Đốc Thuận Hoá rất là chi li và rõ ràng :

-Canh  Gà ,trên thực tế không bao giờ có , chẳng qua là mấy con gà tào lao thiên điạ , mê gái , đá bậy bạ gáy vô trật tự mà thôi , chẳng qua là Đêm năm canh ngày sáu khác , cái lệ này có từ ngày xưả ngày xưa , không thể bỏ qua được , dù rất là lẩm cẩm và sai sót nưã , một ngày có 24 giờ ,   thì ban đêm có mườì giờ , được goị là Canh .bắt đầu canh một vào lúc bẩy giờ tối , mỗi canh hai giờ đồng hồ , kết thúc canh năm vào 5 giờ sáng :

-Canh một dọn cưả dọn nhà

Canh hai dệt cửi canh ba đi nằm .

Còn ban ngày từ năm giờ sáng đến bẩy giờ tối , vị chi là 14 tiếng đồng hồ , chia ra làm sáu khắc ? mỗi khắc 2 giờ 20 phút ? mà không biết phân chia ra Khắc ban ngày để tế ông tế bà hay sao ?  ban đêm thì cứ hai tiếng thì dân đinh canh gác điếm canh , điểm trống thay phiên gác , cùng lúc để cho dân chúng biết giờ giấc mà dậy để đi làm công việc đồng áng sợ trễ ? chớ ngày sáu khắc để làm cái thứ gì ? nhưng vốn tính khoa  học , Quốc sư Đào Duy Từ cho sửa luôn , ngày sáu Canh luôn , bạn đêm thì dùng trống điểm , ban ngày thì gà gáy không rõ ràng , nên để cho xứ Đàng Trong có Văn Học Nghệ Thuật cao ngang miền Bắc , cử dân đinh ở trực ngay điếm canh ban đêm và ban ngày , hễ đúng canh mà gà không gáy thì Ngươi gáy , cho nó có vẻ lãng mạn romantic , rồì để tránh cho các giaó sư Anh ngữ , Pháp ngữ chuyển dịch câu ca dao này ra tiếng nước ngoài , hiểu dễ dàng , nên tiên sinh chỉ thị , ngay ở làng Thọ Cương mở vài qúan Phở gà , Cháo gà . Canh miến gà , và giải thích thật rõ ràng như hai vơí hai là bốn vậy .

[ Canh đây muốn hiểu là giờ con gà gáy , hoặc con gà ngươì gáy , hoặc tô Canh gân gà , Canh Miến gà đều được cả ? chứng tỏ miền Nam tự do hơn miền Bắc cuả vua Lê và chuá Trịnh ] .

Sau này thì ngươì Việt dẫn dắt nhau vào đất Thuỷ Chân Lạp thì lại được thu vén gọn gàng hơn :

-Gió đưa buị chuối sau hè

Đụng sơ một chút chẳng nhè có con .

Nếu câu chuyện Phiếm này chỉ có chừng đó thì cũng khoẻ , nhưng đằng này lâu lâu lại xuất hiện câu ca dao cuả các vị Lãng này đầu gà đít vịt :

-Gió đưa cành trúc la đà

Hồi chuông Thiên Mụ  ,canh gà Thọ Xương .