Truyện Ngắn & Phóng Sự
Người mẹ tập kết
Đây là truyện ngắn, không rõ tên tác giả. Thoạt đầu người đọc thấy đây là câu chuyện tình cảm giữa hai người phụ nữ: mẹ và con. Đọc hết chuyện, người ta không thể không nghĩ đến một vấn đề rộng lớn hơn:
Đây là truyện ngắn, không rõ tên tác giả. Thoạt đầu người đọc thấy đây là câu chuyện tình cảm giữa hai người phụ nữ: mẹ và con. Đọc hết chuyện, người ta không thể không nghĩ đến một vấn đề rộng lớn hơn: "hòa hợp, hòa giải". Trong phạm vi gia đình mà vẫn chưa "hòa hợp & hòa giải" được sau 30 năm chiến tranh thì trong phạm vi xã hội sẽ còn rất nhiều rào cảm để cùng bắt tay nhau.
Sau
năm ngày dạo chơi phố xá và ngắm cảnh Nữu Ước, chúng tôi dành hai đêm
thử thời vận ở sòng bạc Atlantic City. Thánh nhân đãi kẻ khù khờ, cả hai
mẹ con thắng lớn. Chúng tôi về đến nhà, tẩy rửa xong lớp bụi đường thì
trời tối hẳn. Tôi thấy mệt mỏi nhưng mẹ tỉnh bơ đề nghị để mẹ nấu ăn ở
nhà. Tôi nói sẽ ăn ở nhà nhưng mẹ khỏi nấu.
Đây là truyện ngắn, không rõ tên tác giả. Thoạt đầu người đọc thấy đây là câu chuyện tình cảm giữa hai người phụ nữ: mẹ và con. Đọc hết chuyện, người ta không thể không nghĩ đến một vấn đề rộng lớn hơn: "hòa hợp, hòa giải". Trong phạm vi gia đình mà vẫn chưa "hòa hợp & hòa giải" được sau 30 năm chiến tranh thì trong phạm vi xã hội sẽ còn rất nhiều rào cảm để cùng bắt tay nhau.
Người mẹ tập kết
Tôi không khó khăn nhận ra mẹ khi bà vừa bước ra khỏi trạm kiểm soát an
ninh phi trường. Một tay kéo chiếc valy nhỏ, một vai mang chiếc xách
tay, mẹ thong dong như trôi theo dòng người. Dáng mẹ trông mảnh mai,
thanh nhã, linh hoạt dù rằng đã ở cái tuổi tám mươi. Tóc đã bạc phơ.
Chiếc áo sơ mi màu trắng như giúp khuôn mặt mẹ tươi tắn hơn ngày tôi gặp
mười lăm năm trước. Mẹ đưa mắt tìm kiếm. Tôi giơ tay vẫy. Bà mừng rỡ
vẫy lại. Tôi cười khi mẹ đến gần: “Chào mẹ!”
Mẹ buông rơi chiếc va ly, mở vòng tay ôm ghì lấy tôi. Tôi cũng ôm xiết
mẹ mà sao không cảm nhận chút nồng ấm nào. Từ khi chưa đầy một tuổi, ba
mẹ tôi đã đành đoạn bỏ rơi tôi. Thôi nôi, ngoại cúng kiến van vái. Lên
ba, ông ngoại mất. Lên năm, bà ngoại lìa đời. Cậu mợ tôi thừa hưởng gia
sản nên… thừa hưởng luôn việc săn sóc dưỡng dục tôi. Vì vậy mà khi khôn
lớn, tôi hầu như quên hẳn mình còn đủ cha đủ mẹ.
***
Tôi lái xe vào trung tâm thủ đô, chạy vòng vòng cho mẹ xem phố xá rồi
quẹo sang đường Constitution. Tôi chỉ mẹ xem đài tưởng niệm Washington,
tòa Bạch Ốc và hứa một ngày khác sẽ đưa mẹ vào xem tận bên trong. Mẹ nói
mẹ muốn ưu tiên gặp em của mẹ, còn việc tham quan chừng nào cũng được.
Tôi cho mẹ biết cậu mợ đang chu du Âu châu, hai tuần nữa mới về. Sợ mẹ
hiểu lầm, tôi giãi bày:
“Cậu mợ ghi tên đi chơi trước ngày mẹ báo tin qua đây nên không hủy
bỏ được. Con đã xin nghỉ một tháng. Trong tháng đó mình sẽ đi một vòng
sơ khởi nước Mỹ. Mẹ sẽ gặp em trai mẹ vào tuần lễ thứ ba...”
Tôi ngưng nói khi thấy mẹ xoay mặt về khung cửa kính. Nhân lúc xe qua cầu, tôi cất cao giọng: “Đây
là sông Potomac. Đi xuôi dòng sẽ trông thấy một phần hình ảnh rất đẹp
của thủ đô. Nhà của con phía thượng dòng cách đây độ nửa giờ.”
Mẹ vẫn nhìn quang cảnh thành phố, chỉ có tiếng “thế à” hờ hững vang lên. Tôi nhìn đồng hồ và mừng là đã tới giờ cơm chiều. Tôi nói nhỏ nhẹ: “Suốt
ngày đêm trên máy bay, chắc mẹ thèm cơm. Khu thương mại Eden của người
Việt vùng này có một nhà hàng nấu món canh chua cá bông lau, cá kho tộ
ngon lắm!”
Bà nói giọng mệt mỏi: “Nói chung thì mẹ thèm một tô phở.” Một cái
gì nghẹn ngào đột ngột trào dâng trong tôi. Hai mươi năm tập kết ra Bắc
mẹ đã bị đồng hóa. Không chỉ thay đổi cả giọng nói, ngôn từ mà lơ là
luôn cả món ăn ưa thích của miền Nam. Tôi ngờ rằng bà không phải là
người sinh ra tôi…
Tôi đưa mẹ vào tiệm Phở Xe Lửa và gọi tô đặc biệt. Mẹ khen ngon hơn phở ở Sài Gòn. “Nhưng vẫn thua phở Hà Nội”,
tôi nhanh nhẩu tiếp lời. Mắt mẹ thoáng chút ngạc nhiên rồi lặng lẽ quan
sát xung quanh… Tôi cũng quan sát bà. Tôi giống mẹ lạ lùng. Chắc chắn
nhìn chúng tôi, không ai nghĩ khác hơn là mẹ và con. Mà giống mẹ để làm
gì khi tâm hồn chúng tôi không có chút gì hòa điệu…
***
Tôi nhấn một chiếc nút trên trần khi xe sắp quẹo vào driveway và lái
thẳng vào garage. Trong khi tôi mở cóp nhấc xuống các hành lý, mẹ đi ra
phía trước đường. Tôi bước đến bên mẹ khi bà ngắm nghía ngôi nhà, trầm
trồ: “Nhà của con đây hả? To và đẹp quá, ngoài tưởng tượng của mẹ. Quang cảnh cũng thật sáng sủa tươi mát.”
Tôi cười buồn: “Chúng con mới mua năm ngoái và chắc cũng sắp bán…” Giọng mẹ thảng thốt: “Tại sao thế?” Tôi nắm cánh tay mẹ dìu đi: “Mẹ vào nhà nghỉ ngơi. Từ từ rồi mẹ sẽ biết...”
Tôi bấm số liên hợp và mở toang cánh cửa. Mẹ bước vào, đứng sững người
trên tấm thảm nhỏ mang chữ Welcome. Dường như mẹ không tin những gì mẹ
đang thấy. Mẹ ngập ngừng bước đi, mắt dừng lại từng vật trang trí ở
phòng khách, phòng gia đình, miệng lẩm bẩm lời tán thưởng.
Khi mẹ hướng về khu bếp, tôi biết mẹ sẽ ở đây lâu hơn nên lặng lẽ trở ra
ngoài mang hành lý vào nhà. Khóa cửa xong, tôi đảo mắt tìm mẹ. Bà đang ở
trong phòng đọc sách, đứng lặng yên trước bàn thờ. Mẹ không nhìn các
tượng Phật rất đẹp tôi thỉnh tận Thái Lan.
Mắt mẹ đang đăm đăm nhìn di ảnh của Huy. Anh mặc áo tiểu lễ hải quân với
dây biểu chương, trên một nắp túi là chiếc huy hiệu hạm trưởng và bảng
tên Lê Quang Huy. Bên kia là hai hàng huy chương nhiều sắc màu khác
biệt. Và Huy đang tươi cười… Mẹ nói bằng giọng ngạc nhiên mà bình thản: “Sao con không nói gì với mẹ?” Tôi lắc đầu: “Để làm gì? Mẹ có biết gì về ảnh đâu và chắc cũng không ưa ảnh!”
Mười lăm năm trước, khi về chịu tang ba tôi, tôi đã từ chối trả lời mọi
câu hỏi của mẹ. Tôi muốn cho thấy khi bà đã có can đảm bỏ rơi tôi thì
tôi cũng có can đảm coi như đời tôi không dính dáng gì tới bà. Mãi gần
đây, khi mẹ ngỏ ý muốn qua thăm chúng tôi, Huy khuyên tôi nhận lời, dù
gì bà cũng là người sinh thành ra mình. Tôi nghe lời khuyên nhưng chỉ
một mình tiếp đón mẹ. Huy chết bất thần vì cơn đột quỵ. Mẹ nhìn khắp bàn
thờ rồi quay phắt sang tôi: “Sao không thấy con thờ ba con?”
“Thờ ba? Tại sao con phải thờ ba?” Mặc dù đã tự nhủ, tôi vẫn
không dằn được cơn bực tức bùng vỡ. Mẹ quay đi, lặng lẽ thắp nén nhang
cắm vào lư hương, nhìn Phật Bà, nhìn Huy rồi thở dài lặng lẽ bước lên
thang lầu.
Tôi đã từng nghe nhiều tiếng thở dài tương tự của mẹ trong suốt thời
gian mười ngày về dự đám táng ba tôi. Tôi đã cho bà thấy tôi không chỉ
dửng dưng với người chết mà còn lạnh lùng với cả người còn sống. Liệu có
ai cư xử khác tôi khi suốt quãng đời dài gần bốn mươi năm mà chỉ vài
lần được nghe nhắc đến mẹ cha mình bằng lối bông đùa.
Năm tôi lên mười bốn, sau trận Mậu Thân khói lửa khắp Chợ Lớn Sài Gòn,
một bữa, lần đầu tôi nghe cậu nhắc tới ba mẹ. Trong bộ đồ trận rằn ri
mang lon trung tá, cậu ra vẻ trịnh trọng: “Nè, Phượng! Con có biết là suýt nữa con đã có dịp trùng phùng ba mẹ con không?” Trong khi tôi tò mò lắng nghe, cậu tỉnh bơ tiếp: “Nhưng vì cậu thấy họ không xứng đáng làm bậc cha mẹ, cậu đã đuổi họ về mật khu rồi!”
Tôi thường cười với mỗi cợt đùa của cậu nhưng lần đó tôi mím môi muốn
khóc. Năm hai mươi mốt tuổi, khi tôi đưa Huy về nhà giới thiệu nhân buổi
tiệc mừng cậu thăng cấp tướng, cậu nói nhỏ vào tai tôi: “Chà chà!
Như vầy là kẹt cậu rồi! Con mà chọn tên hải quân đó làm chồng thì cậu
khốn khổ với chị cậu. Tuy nhiên, nếu con… năn nỉ cậu, cậu cũng liều cho
con làm… bà thiếu tá.”
Tôi vẫn cười thầm về chuyện này vì bốn tháng sau, sự thể đảo ngược. Chính cậu lại là người phải “năn nỉ”
tôi để cả gia đình được lên tàu của Huy rời khỏi Việt Nam. Chúng tôi
thành hôn ở Mỹ. Huy trở lại đại học, tôi đi làm ngày đêm. Rồi lần lượt
hai đứa con ra đời. Huy ra trường đi làm. Tôi vào đại học. Vất vả mà
hạnh phúc. Tôi quá bận rộn để nhớ về quê cha đất tổ, cho tới mười năm
sau tôi mới lại nghe tin tức ba mẹ. Lại vẫn do cậu đưa tin. Cậu tôi cho
biết đã liên lạc được với chị của mình.
Không lâu sau đó tôi liên tiếp nhận được thư ba mẹ tôi bày tỏ lòng khao
khát mong nhận được thơ tôi và hình ảnh gia đình. Và tiếp đến là những
lá thư mong mỏi tôi về Việt Nam. Tôi nhận thư, tôi đọc, lòng ngơ ngẩn,
bâng khuâng nhưng không có chút hứng thú trả lời.
Thậm chí nhiều năm sau, cái tin ba tôi đau nặng cũng chỉ được đón nhận
với lòng dửng dưng. Huy bảo tôi nên về. Cậu mợ gọi điện bảo tôi phải về.
Tôi thưa với cậu mợ rằng tôi không có cha mẹ nào khác ngoài cậu mợ
nhưng cậu mợ tiếp tục thúc bách và giảng đạo lý. Tôi rủ cậu mợ cùng về.
Cậu bảo cậu không muốn giỡn mặt với chính quyền cộng sản.
Cuối cùng tôi khăn gói một mình lên đường. Thời điểm này chúng tôi còn
nghèo nên Huy đành ở lại với hai con. Nhưng đoạn đường quá xa để ba tôi
không thể chờ. Ông vĩnh viễn ra đi vài giờ trước lúc tôi bước vào ngôi
nhà xưa. Dù vậy tôi vẫn còn kịp nhìn mặt ba tôi. Nhìn chỉ một lần mà vẫn
đủ để khuôn mặt già nua, khắc khổ, hoàn toàn xa lạ đó theo tôi về tận
xứ Mỹ.
Thỉnh thoảng nhân một liên tưởng về dòng họ ai còn ai mất, khuôn mặt của
ông lại hiện ra cùng với những tiếng thở dài của mẹ. Thế mà tuyệt
nhiên, tôi không hề nghĩ đến việc thờ phượng ông…
***
Mẹ nằm trong buồng riêng suốt đêm ngày, mãi đến tối hôm sau mẹ mới tươi
tỉnh hẳn. Tôi rủ mẹ đi ăn đồ biển. Mẹ ăn tự nhiên, ngon lành. Nếm đủ tôm
cua nghêu sò ốc hến. Luôn cả hào tươi. Lâu lắm mới có dịp ăn ngoài, tôi
cũng tận lực nuốt. Trên đường về nhà, mẹ hỏi: “Cậu bảo con có hai thằng con trai. Chúng nó đâu mà mẹ chưa gặp?”
“Tụi nó đều đã lập gia đình. Mỗi đứa ở mỗi tiểu bang khác nhau, khá
xa. Đứa lớn ở Georgia, có hai con, đứa nhỏ ở Texas, đang chờ con đầu
lòng. Con đã sắp xếp để mẹ đến chơi với chúng nó, mỗi đứa vài ngày, sau
khi mẹ gặp cậu mợ.”
Mẹ nhìn tôi, dò hỏi: “Con ở đây một mình sao?” Tôi gật đầu:
“Vì vậy mà con có ý muốn bán nhà này về sống với mấy đứa nhỏ, luân phiên
mỗi đứa một thời gian. Tụi nó đang năn nỉ con về ở chung.” Giọng mẹ ngập ngừng:
“Phải thú nhận rằng mẹ vừa trông thấy căn nhà này là mê ngay. Nếu con
bán thì bán cho mẹ. Mẹ con ta sẽ ở đây, mãi mãi tới ngày mẹ chết…”
Tôi đăm đăm nhìn mẹ. Tôi đã biết từ lâu là mẹ rất giàu, chỉ ngạc nhiên
về ý cuối. Nó đến quá bất ngờ như là một nhánh gai quẹt vào người. Tôi
nghe xót đau, khó chịu. Tôi không chuẩn bị việc này, cũng không muốn nó
xảy ra. Đầu óc tôi đông cứng.
Chợt hình ảnh Huy hiện ra, miệng cười cười. Ba tháng nay, từ ngày anh
mất, khi tôi gặp điều gì khó xử là anh lại hiện về. Nụ cười của anh luôn
luôn giúp tôi tìm giải pháp. Tôi thấy bao nhiêu phiền phức nếu cho mẹ ở
chung. Tôi đã quen với cuộc sống không có mẹ. Chỉ mới hai mươi bốn
tiếng đồng hồ “có mẹ” mà tôi đã chịu đựng biết bao gượng ép. Mẹ nhìn tôi
dò hỏi. Tôi nói: “Con mới mất anh Huy. Con cần một thời gian yên tĩnh.”
“Mẹ cũng cần có thời gian sắp xếp mọi việc ở Việt Nam. Năm tới mẹ trở qua sống hẳn với con. Con đồng ý chứ?” Tôi không biết nói gì hơn. Tôi như nghe tiếng Huy văng vẳng: “Đừng làm mẹ buồn!” Tôi cố nhìn vào bóng đêm loang loáng tìm hình bóng Huy nhưng chỉ thấy ánh đèn đỏ vừa bật ở ngã tư…
***
Sau
năm ngày dạo chơi phố xá và ngắm cảnh Nữu Ước, chúng tôi dành hai đêm
thử thời vận ở sòng bạc Atlantic City. Thánh nhân đãi kẻ khù khờ, cả hai
mẹ con thắng lớn. Chúng tôi về đến nhà, tẩy rửa xong lớp bụi đường thì
trời tối hẳn. Tôi thấy mệt mỏi nhưng mẹ tỉnh bơ đề nghị để mẹ nấu ăn ở
nhà. Tôi nói sẽ ăn ở nhà nhưng mẹ khỏi nấu.
Mẹ không tỏ gì ngạc nhiên khi tôi gọi thức ăn bằng điện thoại. Bà ngồi
thoải mái trong bộ ghế êm ái, xem truyền hình đưa tin thế vận hội. Tôi
sắp đặt chén đũa, khăn ăn và nước ngọt rồi ngồi xuống cạnh mẹ. Chợt mẹ
quay sang tôi, giọng ngập ngừng thiếu tự nhiên: “Mẹ phải nói với con chuyện này. Em trai con muốn nhờ mẹ hỏi con giúp nó một việc.”
Em trai tôi? Tôi từ từ hình dung đứa em trai của mình. Tôi đã nhớ ra một
hình dáng hiền hòa thường quanh quẩn gần tôi. Cũng như cậu và mẹ, em
tôi nhỏ thua tôi năm tuổi. Nhưng nó khác với tất cả chúng tôi là đã
không chào đời ở miền Nam. Tôi nhìn mẹ chờ đợi. Giọng mẹ đều đều:
“Đứa con gái út của nó học rất giỏi. Năm tới lên đại học. Nó muốn nhờ
con giúp cháu qua học bên này. Nó không muốn cho cháu ở nội trú. Nó xin
cho cháu ở với con. Cơ bản là con không phải tốn kém gì hết. Mẹ sẽ lo
đi chợ, nấu ăn cho cả nhà...”
Cơn giận chợt ứ lên ngực làm tôi khó thở. Tôi hít vào một hơi thật sâu.
Tôi biết là mở miệng lúc này tôi sẽ nói ra lời cay độc. Tôi nhìn ra
ngoài trời đang đổ mưa với những ánh chớp liên hồi. Tôi nhớ tới những
cơn mưa đầy sấm sét trong căn nhà thênh thang thuở lên mười.
Thuở đó cậu tôi đổi đi đơn vị xa và mợ theo cậu. Người giúp việc thì ngủ
gần bếp, xa căn buồng riêng biệt của tôi. Tôi đã vô cùng sợ hãi và từng
ước ao có được một đứa em. Bây giờ tôi đâu còn cần. Tôi nói chầm chậm: “Thì ra mẹ qua đây không phải vì con mà vì tương lai cháu nội của mẹ!”
Bà nhìn tôi tỏ vẻ ngạc nhiên: “Con nói gì lạ vậy. Tất nhiên mẹ qua
đây là vì con, bởi vì mẹ muốn bù lại thời gian ba mẹ bỏ bê con. Mẹ không
hề vì cháu nội. Nó chỉ ngỏ lời sau khi biết ý định của mẹ.”
Mẹ đưa tôi lá thư cầm sẵn: “Đây là thư nó gửi cho vợ chồng con.” Tôi hững hờ nhận. Mẹ tiếp: “Thật
ra nó cũng đã hỏi các thủ tục xin ở nội trú. Không có con ở đây, con
của nó vẫn qua đây học. Mẹ thấy điều quan trọng là có người ruột thịt
cận kề, coi sóc, nhắc nhở.”
Tôi cười chua xót, không còn ngăn được lời mai mỉa: “Ruột thịt? Có là ruột dư với thịt thừa! Và mẹ đã từng cắt bỏ không thương tiếc!” Mẹ nhìn tôi đăm đăm: “Con vẫn còn giận mẹ đến thế sao? Lần con về, mẹ đã hết lời giải thích…”
“Con vẫn nhớ các lời giải thích đó: Ba mẹ đâu có muốn xa con, chẳng
qua chỉ vì muốn góp phần giành độc lập, thống nhất đất nước. Thì đất
nước đã độc lập thống nhất, sao mẹ và cháu nội không ở Việt Nam mà
hưởng.”
Mẹ buông tiếng thở dài. Tôi cũng chợt nhận ra mình vừa buông lời xỉa xói hỗn hào. Tôi trầm giọng: “Con xin lỗi. Hễ nhớ đến những ngày con bị bỏ rơi là cứ muốn nổi xung thiên…”
“Mẹ phải làm gì để được con tha thứ, quên đi chuyện cũ. Con nghĩ lại
đi. Ba mẹ đâu có gửi con cho ai xa lạ. Người đó chính là ba mẹ ruột của
mẹ. Con lúc nào cũng nhận được trọn vẹn tình thương và chăm sóc…”
Tôi cố giữ giọng bình thường: “Ba mẹ ruột của mẹ chớ đâu phải ba mẹ
ruột của con! Suốt tuổi thơ của con, con bị bạn bè cười nhạo là đứa trẻ
mồ côi, là con không cha không mẹ!” Nước mắt tôi tự dưng ứa ra, rơi
dài xuống. Mẹ đứng lên, bước lại ôm choàng lấy tôi. Tôi khóc nức nở trên
vai mẹ. Khi muộn phiền đã dịu xuống, tôi nhìn thẳng vào mắt mẹ:
“Mẹ không thấy là mẹ không công bằng sao? Lúc con ở cái tuổi rất cần
sự săn sóc của ba mẹ thì ba mẹ bỏ đi biền biệt. Còn bây giờ, khi mẹ muốn
ở gần con thì mẹ đã bước vào cái tuổi gần đất xa trời, cái tuổi mẹ cần
con chớ con không cần mẹ. Thật lòng mà nói, cho tới giờ phút này, con
không một mảy may cảm thấy chút gì thương yêu mẹ, thì nói chi thương yêu
cháu.”
Mẹ ôm mặt, thân hình thả rơi lên ghế. Tôi nghe tiếng nấc của mẹ và nghe
lòng chùng xuống. Tôi nói nhanh như sợ không còn nói được: “Nhưng có
điều chắc chắn là con cũng không thể chối bỏ mẹ không phải là mẹ của
con. Chừng nào mẹ muốn ở với con, mẹ cứ ở. Chừng nào mẹ muốn đi, mẹ cứ
đi. Điều em con muốn, cháu con muốn, con khó mà nói được lời từ chối!
Mẹ vẫn ngồi yên, thút thít khóc. Đúng lúc tôi muốn ngồi xuống ôm lấy mẹ
thì tiếng chuông reo. Tôi thở hắt ra, bước về phía cửa nhận thức ăn mang
tới…
***
Rời San Francisco trên chiếc xe chở khách chúng tôi ôn lại những địa
điểm đã viếng thăm qua ba ngày ở vùng vịnh. Mẹ tỏ vẻ hài lòng đã được
chính mắt chiêm ngưỡng chiếc cầu nổi danh Golden Gate. Mẹ cũng yêu thích
cái công viên cùng tên với khung cảnh nên thơ thanh bình mà mẹ gọi là
hồ Tịnh Tâm.
Hai ngày ở San Jose, ấn tượng nhất đối với mẹ là những hình ảnh sinh
động, huy hoàng và lạ mắt của vô số loài sống dưới nước hiển hiện ngay
trước mắt trong Monterey Bay Aquarium. Khi chúng tôi về tới quận Cam.
Cậu và các con cháu đón chúng tôi ở bến xe, chỉ thiếu có mợ.
Khi tôi thông báo mẹ sẽ sang thăm gia đình cậu, cậu nói sẵn sàng gặp mẹ
nhưng từ chối cho chúng tôi tạm trú. Nhà cậu mợ rất rộng, nhiều buồng
ngủ. Vợ chồng con cái tôi mỗi khi qua Cali là ở nhà cậu mợ hà rầm. Cậu
mợ hẳn phải đau lòng khi lần này để tôi ở khách sạn chỉ vì… có mẹ!. Mợ
không muốn chứa mẹ trong nhà. Hai đứa em trai của mợ đều bị tập trung,
một bỏ xác trong rừng Yên Bái.
Mỗi ngày trong suốt một tuần, cậu lái xe đến khách sạn đón chúng tôi đi
viếng thăm hết nơi này đến nơi khác. Ngày đầu, cậu dành cho khu Little
Saigon. Mẹ thú nhận là rất ngạc nhiên về mức phát triển quy mô và sự
phồn vinh sang giàu của người Việt tỵ nạn.
Những ngày kế dành cho danh lam thắng cảnh. Có ngày chúng tôi bay khỏi
thành phố đỏ đen Las Vegas về phía Bắc để chiêm ngưỡng Grand Canyon vô
cùng kỳ vĩ ngoạn mục.
Cậu thường dùng khoảng thời gian di chuyển để hỏi mẹ về gia đình và dòng
họ ở quê nhà. Cậu cũng kể về cuộc đời của cậu trong suốt nửa thế kỷ
không gặp chị. Tôi vô cùng thú vị được nghe hai chị em nhắc lại những kỷ
niệm thời họ sống bên nhau. Thỉnh thoảng cậu và mẹ “đụng” nhau về đề tài chính trị thường là do cậu khởi xướng. Một lần đang lái xe, cậu bỗng nhái cái giọng bắc của mẹ:
“Thật đáng tiếc! Nếu chị cả đừng… vớ phải cái ông trí ngủ nằm vùng thì giờ chị em gặp lại dung dăng dung dẻ biết bao!”. Mẹ nở ngay nụ cười đáp trả: “Thì cũng lỗi ở em. Phải chi em không làm tay sai cho Mỹ Ngụy”. Cậu gật gù ra vẻ tán thưởng rồi bắt sang chuyện khác.
Hôm đứng trước trường đại học danh tiếng Standford, cậu cười nói:
“Tham quan trường này chị có nhớ đến những năm chị dạy ở trường Đảng
không? Phải công nhận duy vật biện chứng pháp hay tuyệt. Đảng Cộng sản
chủ trương “không có người bóc lột người”. Thế mà ngày nay bản thân Đảng
hóa thành “đảng bóc lột người”. Y chang… hủy thể của hủy thể!” Mẹ bật cười giòn tan: “Đúng ra là… phủ định của phủ định!”.
Một buổi tối về khách sạn còn sớm, cậu lân la ở lại. Không biết dẫn dắt
từ đề tài gì, hai chị em bắt đầu bàn về Hoàng Sa, Trường Sa và sự hiếp
đáp của Trung cộng. Bỗng cậu đặt câu hỏi:
“Ông Bush hứa với ông Dũng là sẽ ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Việt
Nam. Vậy giả sử Trung cộng tấn công Việt Nam và Mỹ đem quân qua giúp
đánh lại Trung cộng, thì đối với hai quân đội ngoại nhập đó, theo chị
thì phải gọi là gì? Tàu là quân xăm lăng, Mỹ là bọn xâm lược?” Mẹ cười duyên dáng: “Gọi thế là…đúng sách vở đấy”.
Vào ngày thăm viếng Getty Center, một công trình chi phí hàng tỷ đô la,
vừa đồ sộ về kiến trúc tân kỳ, vừa là viện bảo tàng nghệ thuật cổ vật
hàng thế kỷ, lại vừa quy mô về tổ chức, tất cả chi phí do nhà tỷ phú
Paul Getty đài thọ, cậu tôi bất ngờ hỏi mẹ:
“Nghe đâu chị đang là tỷ phú đỏ. Ngày xưa chị chống Mỹ cứu nước, ngày
nay nhà tỷ phú Việt Nam đổi mới đã đóng góp được gì để dựng nước?” Mẹ cười: “Chị đang cho xây Đại Nam Quốc Tự thứ nhì. Hôm nào khánh thành chị sẽ mời em về dự”. Cậu cười ra vẻ đắc ý: “Xin hỏi lần này chị đặt ông Hồ ngồi ở đâu?”
Tôi nhớ vừa đọc tin tức gần đây nói về ngôi chùa vĩ đại mới xây xong có
đặt ba bức tượng từ thấp lên cao: Hồ Chí Minh, Khổng Tử, Phật Thích Ca.
Tôi lo âu chờ câu trả lời. Mẹ nhởn nhơ: “Em về thì biết”.
***
Đêm chót trước khi rời Quận Cam trở lại Maryland chúng tôi được cậu mời
một bữa tiệc cá 7 món, đặc sản Cali. Khi chúng tôi đến nhà hàng, tôi
thật sự ngạc nhiên và vui mừng khi thấy có cả mợ hiện diện. Mợ đứng lên
vui vẻ chào hỏi và mời mẹ ngồi bên cạnh. Mợ vốn hoạt bát, nên mẹ lúc nào
cũng cười tươi. Tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Lúc chờ tính tiền cậu
hỏi mẹ bao giờ về Việt Nam. Mẹ bảo còn lâu, khoảng sáu tháng nữa. Và năm
tới có thể là qua ở luôn. Cậu gật gù nhìn mẹ rồi nhìn tôi. Tôi tưởng
cậu tán thành quyết định của mẹ nhưng cậu chậm rãi nói:
“Phải nói là rất ngạc nhiên khi nghe chị tính qua Mỹ ở luôn. Chị biết
không ông Hồ Chí Minh có làm một câu thơ rất nổi tiếng: đánh cho Mỹ
cút, đánh cho Ngụy nhào! Ba mươi ba năm qua, Ngụy đã nhào Mỹ đã cút. Thế
mà giờ đây có người đánh đuổi Mỹ lại muốn… cút theo Mỹ!” Tôi bật cười nhưng kịp hãm khi thấy mặt mẹ sa sầm…
Về Maryland, theo dự trù chúng tôi nghỉ ngơi ba ngày trước khi bay xuống
Georgia và Texas. Nhưng chỉ mới qua đêm, buổi sáng mẹ buồn rầu đổi ý.
Mẹ muốn về ngay Việt Nam. Tôi ngỡ ngàng. Nhưng tôi chợt hiểu ra. Câu
trêu chọc của cậu đã chạm tự ái mẹ.
Xa nhau quá lâu, mẹ không quen tính tình em mình. Cợt đùa, đốp chát vô
tội vạ là thói quen của cậu. Hiểu cậu thì không ai giận cậu. Không hiểu
cậu, giận cậu thì ráng chịu. Cậu nói đó rồi quên đó. Tuy nhiên tôi vẫn
không muốn thay cậu ngỏ lời xin lỗi mẹ. Tôi cũng không có ý định van xin
mẹ khoan vội về Việt Nam. Tôi biết chắc nếu tôi năn nỉ, mẹ sẽ ở lại.
Gần tháng qua tôi đã cảm thấy chút gì gần gũi mẹ nhưng xem ra vẫn còn
một bức vách vô hình ngăn cản sự thoải mái, tự nhiên, thân mật. Thậm chí
còn có cái gì khác nữa khiến tôi có lúc bứt rứt, bực mình. Không có mẹ,
tôi ngủ nghê, ăn uống thế nào lúc nào tùy thích. Có mẹ, tôi phải hầu
hạ, e dè, trông trước ngó sau. Mẹ ở lại lần này, lần tới sẽ ở lại mãi
mãi. Mà xem ra thời gian để xây đắp tình mẫu tử chẳng còn bao nhiêu.
Luật đời vốn trói buộc tôi vào kiếp nạn mồ côi từ đầu đời. Có gặp lại
cha thì chỉ khi cha mất. Gặp lại mẹ thì mẹ lại bỏ đi. Thôi thì hãy coi
mươi ngày bên mẹ đã là một hồng ân. Phải mất một tuần tôi mới đổi được
vé máy bay. Trong tuần cuối đó, mẹ chỉ thích đi mua sắm. Mỗi ngày tôi
đưa mẹ vào một trung tâm thương mại khác nhau. Ăn thì mỗi bữa một nhà
hàng khác xứ. Mẹ đã thưởng thức các món ăn Mỹ, Nhật, Thái, Đại Hàn, Mã
Lai, Nam Dương. Đêm cuối cùng, tôi hỏi mẹ có muốn ăn phở lần chót ở Mỹ
không, mẹ cười bảo muốn ăn canh chua cá kho tộ. Tôi thấy chút ấm lòng…
Hôm đưa mẹ ra phi trường, chúng tôi im lặng suốt đoạn đường. Gửi xong
hành lý, tôi kéo chiếc va ly, tay kia nắm bàn tay mẹ bước chầm chậm về
trạm kiểm soát an ninh cá nhân. Khi gần đến dòng người ngoằn ngoèo chờ
qua trạm, mẹ dừng lại. Tôi nhìn mẹ dò hỏi. Ánh mắt mẹ ngập tràn âu yếm
mà giọng cất lên trầm buồn: “Chắc mẹ sẽ không qua đây thăm con nữa.” Tôi nghe xao xuyến nhưng vẫn lặng thinh. Lời mẹ êm như tiếng thở dài: “Và khi mẹ chết, con cũng không cần phải về…”
Tôi đứng chết lặng. Tôi có cảm tưởng như tôi đã cư xử quá tệ hại với
chính mẹ mình. Ý nghĩ trở thành đứa con bất hiếu khiến tôi buột miệng: “Mẹ! Con sẽ về. Thế nào con cũng về. Cậu đã dạy con nghĩa tử là nghĩa tận.”
Bà vòng tay ôm lấy tôi thật chặt, giọng êm đềm: “Còn đây là lời mẹ
dạy, lần đầu mà cũng là lời cuối. Con hãy luôn luôn ghi nhớ: “Chú như
cha, cậu như mẹ”. Con gắng giữ sức khỏe. Thôi mẹ đi.”
Mẹ nắm chiếc cần va ly từ tay tôi. Tôi vụng về ôm lấy mẹ. Mẹ áp má vào
má tôi. Tôi nghe chừng thân mình bay bổng. Khi tôi mở vòng tay, mẹ quay
mặt bước đi. Tôi thấy mình quá bất nhẫn, khẽ gọi: “Mẹ!”
Bà quay lui, chân vẫn bước, đôi mắt hiền từ. Tôi lúng túng vẫy tay, cố nở nụ cười: “Chào mẹ!”
***
(Theo Blog Nguyễn Ngọc Chính)
Người mẹ tập kết
Đây là truyện ngắn, không rõ tên tác giả. Thoạt đầu người đọc thấy đây là câu chuyện tình cảm giữa hai người phụ nữ: mẹ và con. Đọc hết chuyện, người ta không thể không nghĩ đến một vấn đề rộng lớn hơn:
Đây là truyện ngắn, không rõ tên tác giả. Thoạt đầu người đọc thấy đây là câu chuyện tình cảm giữa hai người phụ nữ: mẹ và con. Đọc hết chuyện, người ta không thể không nghĩ đến một vấn đề rộng lớn hơn: "hòa hợp, hòa giải". Trong phạm vi gia đình mà vẫn chưa "hòa hợp & hòa giải" được sau 30 năm chiến tranh thì trong phạm vi xã hội sẽ còn rất nhiều rào cảm để cùng bắt tay nhau.
Người mẹ tập kết
Tôi không khó khăn nhận ra mẹ khi bà vừa bước ra khỏi trạm kiểm soát an
ninh phi trường. Một tay kéo chiếc valy nhỏ, một vai mang chiếc xách
tay, mẹ thong dong như trôi theo dòng người. Dáng mẹ trông mảnh mai,
thanh nhã, linh hoạt dù rằng đã ở cái tuổi tám mươi. Tóc đã bạc phơ.
Chiếc áo sơ mi màu trắng như giúp khuôn mặt mẹ tươi tắn hơn ngày tôi gặp
mười lăm năm trước. Mẹ đưa mắt tìm kiếm. Tôi giơ tay vẫy. Bà mừng rỡ
vẫy lại. Tôi cười khi mẹ đến gần: “Chào mẹ!”
Mẹ buông rơi chiếc va ly, mở vòng tay ôm ghì lấy tôi. Tôi cũng ôm xiết
mẹ mà sao không cảm nhận chút nồng ấm nào. Từ khi chưa đầy một tuổi, ba
mẹ tôi đã đành đoạn bỏ rơi tôi. Thôi nôi, ngoại cúng kiến van vái. Lên
ba, ông ngoại mất. Lên năm, bà ngoại lìa đời. Cậu mợ tôi thừa hưởng gia
sản nên… thừa hưởng luôn việc săn sóc dưỡng dục tôi. Vì vậy mà khi khôn
lớn, tôi hầu như quên hẳn mình còn đủ cha đủ mẹ.
***
Tôi lái xe vào trung tâm thủ đô, chạy vòng vòng cho mẹ xem phố xá rồi
quẹo sang đường Constitution. Tôi chỉ mẹ xem đài tưởng niệm Washington,
tòa Bạch Ốc và hứa một ngày khác sẽ đưa mẹ vào xem tận bên trong. Mẹ nói
mẹ muốn ưu tiên gặp em của mẹ, còn việc tham quan chừng nào cũng được.
Tôi cho mẹ biết cậu mợ đang chu du Âu châu, hai tuần nữa mới về. Sợ mẹ
hiểu lầm, tôi giãi bày:
“Cậu mợ ghi tên đi chơi trước ngày mẹ báo tin qua đây nên không hủy
bỏ được. Con đã xin nghỉ một tháng. Trong tháng đó mình sẽ đi một vòng
sơ khởi nước Mỹ. Mẹ sẽ gặp em trai mẹ vào tuần lễ thứ ba...”
Tôi ngưng nói khi thấy mẹ xoay mặt về khung cửa kính. Nhân lúc xe qua cầu, tôi cất cao giọng: “Đây
là sông Potomac. Đi xuôi dòng sẽ trông thấy một phần hình ảnh rất đẹp
của thủ đô. Nhà của con phía thượng dòng cách đây độ nửa giờ.”
Mẹ vẫn nhìn quang cảnh thành phố, chỉ có tiếng “thế à” hờ hững vang lên. Tôi nhìn đồng hồ và mừng là đã tới giờ cơm chiều. Tôi nói nhỏ nhẹ: “Suốt
ngày đêm trên máy bay, chắc mẹ thèm cơm. Khu thương mại Eden của người
Việt vùng này có một nhà hàng nấu món canh chua cá bông lau, cá kho tộ
ngon lắm!”
Bà nói giọng mệt mỏi: “Nói chung thì mẹ thèm một tô phở.” Một cái
gì nghẹn ngào đột ngột trào dâng trong tôi. Hai mươi năm tập kết ra Bắc
mẹ đã bị đồng hóa. Không chỉ thay đổi cả giọng nói, ngôn từ mà lơ là
luôn cả món ăn ưa thích của miền Nam. Tôi ngờ rằng bà không phải là
người sinh ra tôi…
Tôi đưa mẹ vào tiệm Phở Xe Lửa và gọi tô đặc biệt. Mẹ khen ngon hơn phở ở Sài Gòn. “Nhưng vẫn thua phở Hà Nội”,
tôi nhanh nhẩu tiếp lời. Mắt mẹ thoáng chút ngạc nhiên rồi lặng lẽ quan
sát xung quanh… Tôi cũng quan sát bà. Tôi giống mẹ lạ lùng. Chắc chắn
nhìn chúng tôi, không ai nghĩ khác hơn là mẹ và con. Mà giống mẹ để làm
gì khi tâm hồn chúng tôi không có chút gì hòa điệu…
***
Tôi nhấn một chiếc nút trên trần khi xe sắp quẹo vào driveway và lái
thẳng vào garage. Trong khi tôi mở cóp nhấc xuống các hành lý, mẹ đi ra
phía trước đường. Tôi bước đến bên mẹ khi bà ngắm nghía ngôi nhà, trầm
trồ: “Nhà của con đây hả? To và đẹp quá, ngoài tưởng tượng của mẹ. Quang cảnh cũng thật sáng sủa tươi mát.”
Tôi cười buồn: “Chúng con mới mua năm ngoái và chắc cũng sắp bán…” Giọng mẹ thảng thốt: “Tại sao thế?” Tôi nắm cánh tay mẹ dìu đi: “Mẹ vào nhà nghỉ ngơi. Từ từ rồi mẹ sẽ biết...”
Tôi bấm số liên hợp và mở toang cánh cửa. Mẹ bước vào, đứng sững người
trên tấm thảm nhỏ mang chữ Welcome. Dường như mẹ không tin những gì mẹ
đang thấy. Mẹ ngập ngừng bước đi, mắt dừng lại từng vật trang trí ở
phòng khách, phòng gia đình, miệng lẩm bẩm lời tán thưởng.
Khi mẹ hướng về khu bếp, tôi biết mẹ sẽ ở đây lâu hơn nên lặng lẽ trở ra
ngoài mang hành lý vào nhà. Khóa cửa xong, tôi đảo mắt tìm mẹ. Bà đang ở
trong phòng đọc sách, đứng lặng yên trước bàn thờ. Mẹ không nhìn các
tượng Phật rất đẹp tôi thỉnh tận Thái Lan.
Mắt mẹ đang đăm đăm nhìn di ảnh của Huy. Anh mặc áo tiểu lễ hải quân với
dây biểu chương, trên một nắp túi là chiếc huy hiệu hạm trưởng và bảng
tên Lê Quang Huy. Bên kia là hai hàng huy chương nhiều sắc màu khác
biệt. Và Huy đang tươi cười… Mẹ nói bằng giọng ngạc nhiên mà bình thản: “Sao con không nói gì với mẹ?” Tôi lắc đầu: “Để làm gì? Mẹ có biết gì về ảnh đâu và chắc cũng không ưa ảnh!”
Mười lăm năm trước, khi về chịu tang ba tôi, tôi đã từ chối trả lời mọi
câu hỏi của mẹ. Tôi muốn cho thấy khi bà đã có can đảm bỏ rơi tôi thì
tôi cũng có can đảm coi như đời tôi không dính dáng gì tới bà. Mãi gần
đây, khi mẹ ngỏ ý muốn qua thăm chúng tôi, Huy khuyên tôi nhận lời, dù
gì bà cũng là người sinh thành ra mình. Tôi nghe lời khuyên nhưng chỉ
một mình tiếp đón mẹ. Huy chết bất thần vì cơn đột quỵ. Mẹ nhìn khắp bàn
thờ rồi quay phắt sang tôi: “Sao không thấy con thờ ba con?”
“Thờ ba? Tại sao con phải thờ ba?” Mặc dù đã tự nhủ, tôi vẫn
không dằn được cơn bực tức bùng vỡ. Mẹ quay đi, lặng lẽ thắp nén nhang
cắm vào lư hương, nhìn Phật Bà, nhìn Huy rồi thở dài lặng lẽ bước lên
thang lầu.
Tôi đã từng nghe nhiều tiếng thở dài tương tự của mẹ trong suốt thời
gian mười ngày về dự đám táng ba tôi. Tôi đã cho bà thấy tôi không chỉ
dửng dưng với người chết mà còn lạnh lùng với cả người còn sống. Liệu có
ai cư xử khác tôi khi suốt quãng đời dài gần bốn mươi năm mà chỉ vài
lần được nghe nhắc đến mẹ cha mình bằng lối bông đùa.
Năm tôi lên mười bốn, sau trận Mậu Thân khói lửa khắp Chợ Lớn Sài Gòn,
một bữa, lần đầu tôi nghe cậu nhắc tới ba mẹ. Trong bộ đồ trận rằn ri
mang lon trung tá, cậu ra vẻ trịnh trọng: “Nè, Phượng! Con có biết là suýt nữa con đã có dịp trùng phùng ba mẹ con không?” Trong khi tôi tò mò lắng nghe, cậu tỉnh bơ tiếp: “Nhưng vì cậu thấy họ không xứng đáng làm bậc cha mẹ, cậu đã đuổi họ về mật khu rồi!”
Tôi thường cười với mỗi cợt đùa của cậu nhưng lần đó tôi mím môi muốn
khóc. Năm hai mươi mốt tuổi, khi tôi đưa Huy về nhà giới thiệu nhân buổi
tiệc mừng cậu thăng cấp tướng, cậu nói nhỏ vào tai tôi: “Chà chà!
Như vầy là kẹt cậu rồi! Con mà chọn tên hải quân đó làm chồng thì cậu
khốn khổ với chị cậu. Tuy nhiên, nếu con… năn nỉ cậu, cậu cũng liều cho
con làm… bà thiếu tá.”
Tôi vẫn cười thầm về chuyện này vì bốn tháng sau, sự thể đảo ngược. Chính cậu lại là người phải “năn nỉ”
tôi để cả gia đình được lên tàu của Huy rời khỏi Việt Nam. Chúng tôi
thành hôn ở Mỹ. Huy trở lại đại học, tôi đi làm ngày đêm. Rồi lần lượt
hai đứa con ra đời. Huy ra trường đi làm. Tôi vào đại học. Vất vả mà
hạnh phúc. Tôi quá bận rộn để nhớ về quê cha đất tổ, cho tới mười năm
sau tôi mới lại nghe tin tức ba mẹ. Lại vẫn do cậu đưa tin. Cậu tôi cho
biết đã liên lạc được với chị của mình.
Không lâu sau đó tôi liên tiếp nhận được thư ba mẹ tôi bày tỏ lòng khao
khát mong nhận được thơ tôi và hình ảnh gia đình. Và tiếp đến là những
lá thư mong mỏi tôi về Việt Nam. Tôi nhận thư, tôi đọc, lòng ngơ ngẩn,
bâng khuâng nhưng không có chút hứng thú trả lời.
Thậm chí nhiều năm sau, cái tin ba tôi đau nặng cũng chỉ được đón nhận
với lòng dửng dưng. Huy bảo tôi nên về. Cậu mợ gọi điện bảo tôi phải về.
Tôi thưa với cậu mợ rằng tôi không có cha mẹ nào khác ngoài cậu mợ
nhưng cậu mợ tiếp tục thúc bách và giảng đạo lý. Tôi rủ cậu mợ cùng về.
Cậu bảo cậu không muốn giỡn mặt với chính quyền cộng sản.
Cuối cùng tôi khăn gói một mình lên đường. Thời điểm này chúng tôi còn
nghèo nên Huy đành ở lại với hai con. Nhưng đoạn đường quá xa để ba tôi
không thể chờ. Ông vĩnh viễn ra đi vài giờ trước lúc tôi bước vào ngôi
nhà xưa. Dù vậy tôi vẫn còn kịp nhìn mặt ba tôi. Nhìn chỉ một lần mà vẫn
đủ để khuôn mặt già nua, khắc khổ, hoàn toàn xa lạ đó theo tôi về tận
xứ Mỹ.
Thỉnh thoảng nhân một liên tưởng về dòng họ ai còn ai mất, khuôn mặt của
ông lại hiện ra cùng với những tiếng thở dài của mẹ. Thế mà tuyệt
nhiên, tôi không hề nghĩ đến việc thờ phượng ông…
***
Mẹ nằm trong buồng riêng suốt đêm ngày, mãi đến tối hôm sau mẹ mới tươi
tỉnh hẳn. Tôi rủ mẹ đi ăn đồ biển. Mẹ ăn tự nhiên, ngon lành. Nếm đủ tôm
cua nghêu sò ốc hến. Luôn cả hào tươi. Lâu lắm mới có dịp ăn ngoài, tôi
cũng tận lực nuốt. Trên đường về nhà, mẹ hỏi: “Cậu bảo con có hai thằng con trai. Chúng nó đâu mà mẹ chưa gặp?”
“Tụi nó đều đã lập gia đình. Mỗi đứa ở mỗi tiểu bang khác nhau, khá
xa. Đứa lớn ở Georgia, có hai con, đứa nhỏ ở Texas, đang chờ con đầu
lòng. Con đã sắp xếp để mẹ đến chơi với chúng nó, mỗi đứa vài ngày, sau
khi mẹ gặp cậu mợ.”
Mẹ nhìn tôi, dò hỏi: “Con ở đây một mình sao?” Tôi gật đầu:
“Vì vậy mà con có ý muốn bán nhà này về sống với mấy đứa nhỏ, luân phiên
mỗi đứa một thời gian. Tụi nó đang năn nỉ con về ở chung.” Giọng mẹ ngập ngừng:
“Phải thú nhận rằng mẹ vừa trông thấy căn nhà này là mê ngay. Nếu con
bán thì bán cho mẹ. Mẹ con ta sẽ ở đây, mãi mãi tới ngày mẹ chết…”
Tôi đăm đăm nhìn mẹ. Tôi đã biết từ lâu là mẹ rất giàu, chỉ ngạc nhiên
về ý cuối. Nó đến quá bất ngờ như là một nhánh gai quẹt vào người. Tôi
nghe xót đau, khó chịu. Tôi không chuẩn bị việc này, cũng không muốn nó
xảy ra. Đầu óc tôi đông cứng.
Chợt hình ảnh Huy hiện ra, miệng cười cười. Ba tháng nay, từ ngày anh
mất, khi tôi gặp điều gì khó xử là anh lại hiện về. Nụ cười của anh luôn
luôn giúp tôi tìm giải pháp. Tôi thấy bao nhiêu phiền phức nếu cho mẹ ở
chung. Tôi đã quen với cuộc sống không có mẹ. Chỉ mới hai mươi bốn
tiếng đồng hồ “có mẹ” mà tôi đã chịu đựng biết bao gượng ép. Mẹ nhìn tôi
dò hỏi. Tôi nói: “Con mới mất anh Huy. Con cần một thời gian yên tĩnh.”
“Mẹ cũng cần có thời gian sắp xếp mọi việc ở Việt Nam. Năm tới mẹ trở qua sống hẳn với con. Con đồng ý chứ?” Tôi không biết nói gì hơn. Tôi như nghe tiếng Huy văng vẳng: “Đừng làm mẹ buồn!” Tôi cố nhìn vào bóng đêm loang loáng tìm hình bóng Huy nhưng chỉ thấy ánh đèn đỏ vừa bật ở ngã tư…
***
Sau
năm ngày dạo chơi phố xá và ngắm cảnh Nữu Ước, chúng tôi dành hai đêm
thử thời vận ở sòng bạc Atlantic City. Thánh nhân đãi kẻ khù khờ, cả hai
mẹ con thắng lớn. Chúng tôi về đến nhà, tẩy rửa xong lớp bụi đường thì
trời tối hẳn. Tôi thấy mệt mỏi nhưng mẹ tỉnh bơ đề nghị để mẹ nấu ăn ở
nhà. Tôi nói sẽ ăn ở nhà nhưng mẹ khỏi nấu.
Mẹ không tỏ gì ngạc nhiên khi tôi gọi thức ăn bằng điện thoại. Bà ngồi
thoải mái trong bộ ghế êm ái, xem truyền hình đưa tin thế vận hội. Tôi
sắp đặt chén đũa, khăn ăn và nước ngọt rồi ngồi xuống cạnh mẹ. Chợt mẹ
quay sang tôi, giọng ngập ngừng thiếu tự nhiên: “Mẹ phải nói với con chuyện này. Em trai con muốn nhờ mẹ hỏi con giúp nó một việc.”
Em trai tôi? Tôi từ từ hình dung đứa em trai của mình. Tôi đã nhớ ra một
hình dáng hiền hòa thường quanh quẩn gần tôi. Cũng như cậu và mẹ, em
tôi nhỏ thua tôi năm tuổi. Nhưng nó khác với tất cả chúng tôi là đã
không chào đời ở miền Nam. Tôi nhìn mẹ chờ đợi. Giọng mẹ đều đều:
“Đứa con gái út của nó học rất giỏi. Năm tới lên đại học. Nó muốn nhờ
con giúp cháu qua học bên này. Nó không muốn cho cháu ở nội trú. Nó xin
cho cháu ở với con. Cơ bản là con không phải tốn kém gì hết. Mẹ sẽ lo
đi chợ, nấu ăn cho cả nhà...”
Cơn giận chợt ứ lên ngực làm tôi khó thở. Tôi hít vào một hơi thật sâu.
Tôi biết là mở miệng lúc này tôi sẽ nói ra lời cay độc. Tôi nhìn ra
ngoài trời đang đổ mưa với những ánh chớp liên hồi. Tôi nhớ tới những
cơn mưa đầy sấm sét trong căn nhà thênh thang thuở lên mười.
Thuở đó cậu tôi đổi đi đơn vị xa và mợ theo cậu. Người giúp việc thì ngủ
gần bếp, xa căn buồng riêng biệt của tôi. Tôi đã vô cùng sợ hãi và từng
ước ao có được một đứa em. Bây giờ tôi đâu còn cần. Tôi nói chầm chậm: “Thì ra mẹ qua đây không phải vì con mà vì tương lai cháu nội của mẹ!”
Bà nhìn tôi tỏ vẻ ngạc nhiên: “Con nói gì lạ vậy. Tất nhiên mẹ qua
đây là vì con, bởi vì mẹ muốn bù lại thời gian ba mẹ bỏ bê con. Mẹ không
hề vì cháu nội. Nó chỉ ngỏ lời sau khi biết ý định của mẹ.”
Mẹ đưa tôi lá thư cầm sẵn: “Đây là thư nó gửi cho vợ chồng con.” Tôi hững hờ nhận. Mẹ tiếp: “Thật
ra nó cũng đã hỏi các thủ tục xin ở nội trú. Không có con ở đây, con
của nó vẫn qua đây học. Mẹ thấy điều quan trọng là có người ruột thịt
cận kề, coi sóc, nhắc nhở.”
Tôi cười chua xót, không còn ngăn được lời mai mỉa: “Ruột thịt? Có là ruột dư với thịt thừa! Và mẹ đã từng cắt bỏ không thương tiếc!” Mẹ nhìn tôi đăm đăm: “Con vẫn còn giận mẹ đến thế sao? Lần con về, mẹ đã hết lời giải thích…”
“Con vẫn nhớ các lời giải thích đó: Ba mẹ đâu có muốn xa con, chẳng
qua chỉ vì muốn góp phần giành độc lập, thống nhất đất nước. Thì đất
nước đã độc lập thống nhất, sao mẹ và cháu nội không ở Việt Nam mà
hưởng.”
Mẹ buông tiếng thở dài. Tôi cũng chợt nhận ra mình vừa buông lời xỉa xói hỗn hào. Tôi trầm giọng: “Con xin lỗi. Hễ nhớ đến những ngày con bị bỏ rơi là cứ muốn nổi xung thiên…”
“Mẹ phải làm gì để được con tha thứ, quên đi chuyện cũ. Con nghĩ lại
đi. Ba mẹ đâu có gửi con cho ai xa lạ. Người đó chính là ba mẹ ruột của
mẹ. Con lúc nào cũng nhận được trọn vẹn tình thương và chăm sóc…”
Tôi cố giữ giọng bình thường: “Ba mẹ ruột của mẹ chớ đâu phải ba mẹ
ruột của con! Suốt tuổi thơ của con, con bị bạn bè cười nhạo là đứa trẻ
mồ côi, là con không cha không mẹ!” Nước mắt tôi tự dưng ứa ra, rơi
dài xuống. Mẹ đứng lên, bước lại ôm choàng lấy tôi. Tôi khóc nức nở trên
vai mẹ. Khi muộn phiền đã dịu xuống, tôi nhìn thẳng vào mắt mẹ:
“Mẹ không thấy là mẹ không công bằng sao? Lúc con ở cái tuổi rất cần
sự săn sóc của ba mẹ thì ba mẹ bỏ đi biền biệt. Còn bây giờ, khi mẹ muốn
ở gần con thì mẹ đã bước vào cái tuổi gần đất xa trời, cái tuổi mẹ cần
con chớ con không cần mẹ. Thật lòng mà nói, cho tới giờ phút này, con
không một mảy may cảm thấy chút gì thương yêu mẹ, thì nói chi thương yêu
cháu.”
Mẹ ôm mặt, thân hình thả rơi lên ghế. Tôi nghe tiếng nấc của mẹ và nghe
lòng chùng xuống. Tôi nói nhanh như sợ không còn nói được: “Nhưng có
điều chắc chắn là con cũng không thể chối bỏ mẹ không phải là mẹ của
con. Chừng nào mẹ muốn ở với con, mẹ cứ ở. Chừng nào mẹ muốn đi, mẹ cứ
đi. Điều em con muốn, cháu con muốn, con khó mà nói được lời từ chối!
Mẹ vẫn ngồi yên, thút thít khóc. Đúng lúc tôi muốn ngồi xuống ôm lấy mẹ
thì tiếng chuông reo. Tôi thở hắt ra, bước về phía cửa nhận thức ăn mang
tới…
***
Rời San Francisco trên chiếc xe chở khách chúng tôi ôn lại những địa
điểm đã viếng thăm qua ba ngày ở vùng vịnh. Mẹ tỏ vẻ hài lòng đã được
chính mắt chiêm ngưỡng chiếc cầu nổi danh Golden Gate. Mẹ cũng yêu thích
cái công viên cùng tên với khung cảnh nên thơ thanh bình mà mẹ gọi là
hồ Tịnh Tâm.
Hai ngày ở San Jose, ấn tượng nhất đối với mẹ là những hình ảnh sinh
động, huy hoàng và lạ mắt của vô số loài sống dưới nước hiển hiện ngay
trước mắt trong Monterey Bay Aquarium. Khi chúng tôi về tới quận Cam.
Cậu và các con cháu đón chúng tôi ở bến xe, chỉ thiếu có mợ.
Khi tôi thông báo mẹ sẽ sang thăm gia đình cậu, cậu nói sẵn sàng gặp mẹ
nhưng từ chối cho chúng tôi tạm trú. Nhà cậu mợ rất rộng, nhiều buồng
ngủ. Vợ chồng con cái tôi mỗi khi qua Cali là ở nhà cậu mợ hà rầm. Cậu
mợ hẳn phải đau lòng khi lần này để tôi ở khách sạn chỉ vì… có mẹ!. Mợ
không muốn chứa mẹ trong nhà. Hai đứa em trai của mợ đều bị tập trung,
một bỏ xác trong rừng Yên Bái.
Mỗi ngày trong suốt một tuần, cậu lái xe đến khách sạn đón chúng tôi đi
viếng thăm hết nơi này đến nơi khác. Ngày đầu, cậu dành cho khu Little
Saigon. Mẹ thú nhận là rất ngạc nhiên về mức phát triển quy mô và sự
phồn vinh sang giàu của người Việt tỵ nạn.
Những ngày kế dành cho danh lam thắng cảnh. Có ngày chúng tôi bay khỏi
thành phố đỏ đen Las Vegas về phía Bắc để chiêm ngưỡng Grand Canyon vô
cùng kỳ vĩ ngoạn mục.
Cậu thường dùng khoảng thời gian di chuyển để hỏi mẹ về gia đình và dòng
họ ở quê nhà. Cậu cũng kể về cuộc đời của cậu trong suốt nửa thế kỷ
không gặp chị. Tôi vô cùng thú vị được nghe hai chị em nhắc lại những kỷ
niệm thời họ sống bên nhau. Thỉnh thoảng cậu và mẹ “đụng” nhau về đề tài chính trị thường là do cậu khởi xướng. Một lần đang lái xe, cậu bỗng nhái cái giọng bắc của mẹ:
“Thật đáng tiếc! Nếu chị cả đừng… vớ phải cái ông trí ngủ nằm vùng thì giờ chị em gặp lại dung dăng dung dẻ biết bao!”. Mẹ nở ngay nụ cười đáp trả: “Thì cũng lỗi ở em. Phải chi em không làm tay sai cho Mỹ Ngụy”. Cậu gật gù ra vẻ tán thưởng rồi bắt sang chuyện khác.
Hôm đứng trước trường đại học danh tiếng Standford, cậu cười nói:
“Tham quan trường này chị có nhớ đến những năm chị dạy ở trường Đảng
không? Phải công nhận duy vật biện chứng pháp hay tuyệt. Đảng Cộng sản
chủ trương “không có người bóc lột người”. Thế mà ngày nay bản thân Đảng
hóa thành “đảng bóc lột người”. Y chang… hủy thể của hủy thể!” Mẹ bật cười giòn tan: “Đúng ra là… phủ định của phủ định!”.
Một buổi tối về khách sạn còn sớm, cậu lân la ở lại. Không biết dẫn dắt
từ đề tài gì, hai chị em bắt đầu bàn về Hoàng Sa, Trường Sa và sự hiếp
đáp của Trung cộng. Bỗng cậu đặt câu hỏi:
“Ông Bush hứa với ông Dũng là sẽ ủng hộ sự toàn vẹn lãnh thổ của Việt
Nam. Vậy giả sử Trung cộng tấn công Việt Nam và Mỹ đem quân qua giúp
đánh lại Trung cộng, thì đối với hai quân đội ngoại nhập đó, theo chị
thì phải gọi là gì? Tàu là quân xăm lăng, Mỹ là bọn xâm lược?” Mẹ cười duyên dáng: “Gọi thế là…đúng sách vở đấy”.
Vào ngày thăm viếng Getty Center, một công trình chi phí hàng tỷ đô la,
vừa đồ sộ về kiến trúc tân kỳ, vừa là viện bảo tàng nghệ thuật cổ vật
hàng thế kỷ, lại vừa quy mô về tổ chức, tất cả chi phí do nhà tỷ phú
Paul Getty đài thọ, cậu tôi bất ngờ hỏi mẹ:
“Nghe đâu chị đang là tỷ phú đỏ. Ngày xưa chị chống Mỹ cứu nước, ngày
nay nhà tỷ phú Việt Nam đổi mới đã đóng góp được gì để dựng nước?” Mẹ cười: “Chị đang cho xây Đại Nam Quốc Tự thứ nhì. Hôm nào khánh thành chị sẽ mời em về dự”. Cậu cười ra vẻ đắc ý: “Xin hỏi lần này chị đặt ông Hồ ngồi ở đâu?”
Tôi nhớ vừa đọc tin tức gần đây nói về ngôi chùa vĩ đại mới xây xong có
đặt ba bức tượng từ thấp lên cao: Hồ Chí Minh, Khổng Tử, Phật Thích Ca.
Tôi lo âu chờ câu trả lời. Mẹ nhởn nhơ: “Em về thì biết”.
***
Đêm chót trước khi rời Quận Cam trở lại Maryland chúng tôi được cậu mời
một bữa tiệc cá 7 món, đặc sản Cali. Khi chúng tôi đến nhà hàng, tôi
thật sự ngạc nhiên và vui mừng khi thấy có cả mợ hiện diện. Mợ đứng lên
vui vẻ chào hỏi và mời mẹ ngồi bên cạnh. Mợ vốn hoạt bát, nên mẹ lúc nào
cũng cười tươi. Tôi cảm thấy vô cùng hạnh phúc. Lúc chờ tính tiền cậu
hỏi mẹ bao giờ về Việt Nam. Mẹ bảo còn lâu, khoảng sáu tháng nữa. Và năm
tới có thể là qua ở luôn. Cậu gật gù nhìn mẹ rồi nhìn tôi. Tôi tưởng
cậu tán thành quyết định của mẹ nhưng cậu chậm rãi nói:
“Phải nói là rất ngạc nhiên khi nghe chị tính qua Mỹ ở luôn. Chị biết
không ông Hồ Chí Minh có làm một câu thơ rất nổi tiếng: đánh cho Mỹ
cút, đánh cho Ngụy nhào! Ba mươi ba năm qua, Ngụy đã nhào Mỹ đã cút. Thế
mà giờ đây có người đánh đuổi Mỹ lại muốn… cút theo Mỹ!” Tôi bật cười nhưng kịp hãm khi thấy mặt mẹ sa sầm…
Về Maryland, theo dự trù chúng tôi nghỉ ngơi ba ngày trước khi bay xuống
Georgia và Texas. Nhưng chỉ mới qua đêm, buổi sáng mẹ buồn rầu đổi ý.
Mẹ muốn về ngay Việt Nam. Tôi ngỡ ngàng. Nhưng tôi chợt hiểu ra. Câu
trêu chọc của cậu đã chạm tự ái mẹ.
Xa nhau quá lâu, mẹ không quen tính tình em mình. Cợt đùa, đốp chát vô
tội vạ là thói quen của cậu. Hiểu cậu thì không ai giận cậu. Không hiểu
cậu, giận cậu thì ráng chịu. Cậu nói đó rồi quên đó. Tuy nhiên tôi vẫn
không muốn thay cậu ngỏ lời xin lỗi mẹ. Tôi cũng không có ý định van xin
mẹ khoan vội về Việt Nam. Tôi biết chắc nếu tôi năn nỉ, mẹ sẽ ở lại.
Gần tháng qua tôi đã cảm thấy chút gì gần gũi mẹ nhưng xem ra vẫn còn
một bức vách vô hình ngăn cản sự thoải mái, tự nhiên, thân mật. Thậm chí
còn có cái gì khác nữa khiến tôi có lúc bứt rứt, bực mình. Không có mẹ,
tôi ngủ nghê, ăn uống thế nào lúc nào tùy thích. Có mẹ, tôi phải hầu
hạ, e dè, trông trước ngó sau. Mẹ ở lại lần này, lần tới sẽ ở lại mãi
mãi. Mà xem ra thời gian để xây đắp tình mẫu tử chẳng còn bao nhiêu.
Luật đời vốn trói buộc tôi vào kiếp nạn mồ côi từ đầu đời. Có gặp lại
cha thì chỉ khi cha mất. Gặp lại mẹ thì mẹ lại bỏ đi. Thôi thì hãy coi
mươi ngày bên mẹ đã là một hồng ân. Phải mất một tuần tôi mới đổi được
vé máy bay. Trong tuần cuối đó, mẹ chỉ thích đi mua sắm. Mỗi ngày tôi
đưa mẹ vào một trung tâm thương mại khác nhau. Ăn thì mỗi bữa một nhà
hàng khác xứ. Mẹ đã thưởng thức các món ăn Mỹ, Nhật, Thái, Đại Hàn, Mã
Lai, Nam Dương. Đêm cuối cùng, tôi hỏi mẹ có muốn ăn phở lần chót ở Mỹ
không, mẹ cười bảo muốn ăn canh chua cá kho tộ. Tôi thấy chút ấm lòng…
Hôm đưa mẹ ra phi trường, chúng tôi im lặng suốt đoạn đường. Gửi xong
hành lý, tôi kéo chiếc va ly, tay kia nắm bàn tay mẹ bước chầm chậm về
trạm kiểm soát an ninh cá nhân. Khi gần đến dòng người ngoằn ngoèo chờ
qua trạm, mẹ dừng lại. Tôi nhìn mẹ dò hỏi. Ánh mắt mẹ ngập tràn âu yếm
mà giọng cất lên trầm buồn: “Chắc mẹ sẽ không qua đây thăm con nữa.” Tôi nghe xao xuyến nhưng vẫn lặng thinh. Lời mẹ êm như tiếng thở dài: “Và khi mẹ chết, con cũng không cần phải về…”
Tôi đứng chết lặng. Tôi có cảm tưởng như tôi đã cư xử quá tệ hại với
chính mẹ mình. Ý nghĩ trở thành đứa con bất hiếu khiến tôi buột miệng: “Mẹ! Con sẽ về. Thế nào con cũng về. Cậu đã dạy con nghĩa tử là nghĩa tận.”
Bà vòng tay ôm lấy tôi thật chặt, giọng êm đềm: “Còn đây là lời mẹ
dạy, lần đầu mà cũng là lời cuối. Con hãy luôn luôn ghi nhớ: “Chú như
cha, cậu như mẹ”. Con gắng giữ sức khỏe. Thôi mẹ đi.”
Mẹ nắm chiếc cần va ly từ tay tôi. Tôi vụng về ôm lấy mẹ. Mẹ áp má vào
má tôi. Tôi nghe chừng thân mình bay bổng. Khi tôi mở vòng tay, mẹ quay
mặt bước đi. Tôi thấy mình quá bất nhẫn, khẽ gọi: “Mẹ!”
Bà quay lui, chân vẫn bước, đôi mắt hiền từ. Tôi lúng túng vẫy tay, cố nở nụ cười: “Chào mẹ!”
***
(Theo Blog Nguyễn Ngọc Chính)
