Hoa Kỳ vừa cho đặt một hệ thống phóng tên lửa tầm trung tại Philippines với tầm bắn bao phủ Trung Quốc và Đài Loan. Bắc Kinh lên tiếng cảnh báo.

Lục quân Hoa Kỳ đặc trách khu vực Thái Bình Dương vào ngày 15 tháng tư thông báo tin vừa nêu. Cụ thể, hệ thống MRC phóng hỏa tiễn tầm trung, cũng được gọi là Hệ thống Vũ khí Cuồng phong, đã được lắp đặt thành công tại đảo Luzon ở phía Bắc Philippines hôm 11 tháng tư.

Đây là lần đầu tiên hệ thống đó được đặt tại khu vực Châu Á-Thái Bình Dương kể từ năm 1987, khi mà một thỏa ước giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô Viết cấm việc lắp đặt, sở hữu loại hỏa tiễn trên bộ có tầm bắn từ 500 km đến 5.500 km.

Hệ thống được lắp đặt tại đảo Luzon của Philippines hôm 11 tháng tư được cho biết là một hệ thống trên bộ giúp tăng cường hoạt động đa năng của quân đội. Hệ thống có thể phóng Hỏa tiễn Tiêu chuẩn 6 (SM-6) và Hỏa tiễn Tấn công trên bộ Tomahawk (TLAM) với tầm bắn tương ứng là hơn 240 km và 2.500 km.

Hệ thống được lắp đặt tại Philippines thuộc khuôn khổ Hoạt động Tập trận Salaknib. Đây là đợt tập trận thường niên Hoa Kỳ-Philippines với mục tiêu tăng cường khả năng bộ chiến và hành quân phối hợp chung.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc vào ngày 18 tháng tư lên tiếng phản đối mạnh mẽ việc lắp đặt hệ thống hỏa tiễn tầm trung MRC của Hoa Kỳ tại Philippines như vừa nêu. Bắc Kinh lặp lại kêu gọi Washington hãy tôn trọng quan ngại an ninh của những quốc gia khác; đồng thời cảnh báo Manila về những hậu quả nghiêm trọng vì phục vụ cho Hoa Kỳ.

Với động thái của Hoa Kỳ vừa nêu và phản ứng mạnh mẽ của Trung Quốc, giới chuyên gia đưa ra nhận định, Bắc Kinh có thể quân sự hóa thêm nữa tại khu vực Biển Đông.

Đây là nơi mà Bắc Kinh ngày càng quyết đoán và có thái độ hung hăng trong tranh chấp chủ quyền với các nước trong khu vực.

Hệ thống phòng không già cỗi khiến Iran dễ bị Israel tấn công nếu Thủ tướng Benjamin Netanyahu trả đũa trực tiếp cuộc tấn công bằng loạt máy bay không người lái và phi đạn chưa từng có của Iran vào tối ngày 13/4.

Bỏ qua những thiệt hại ngoại giao và những thiệt hại chiến lược lớn hơn vốn có thể là lực cản mạnh nhất đối với bất kỳ cuộc phản công nào, các chuyên gia cho rằng Israel sẽ gặp ít khó khăn khi tấn công các mục tiêu bên trong Iran, nơi có lực lượng không quân lỗi thời và hệ thống phòng không bản địa dựa trên các mẫu cũ của Nga.

Cuộc tấn công cuối tuần của Iran đã chứng minh cả sức mạnh của kho vũ khí trên không và hệ thống phòng thủ đáng gờm của Israel, đảm bảo rằng hàng trăm phi đạn đạn đạo, phi đạn hành trình và máy bay không người lái phóng vào nước này chỉ gây ra thiệt hại tối thiểu.

Ông Zvika Haimovich, cựu giám đốc phòng không Israel, cho biết Iran là một “siêu cường về phi đạn đạn đạo chiến thuật và máy bay không người lái”.

Hệ thống phòng không của nước này lại là một vấn đề khác, được xây dựng chủ yếu dựa trên các hệ thống phi đạn phòng không S-200 và S-300 của Nga hoặc một loạt các loại tương đương được sản xuất trong nước như Bavar-373, Khordad, Raad, Sayyad và Talash cũng như các loại máy bay chiến đấu cũ của Mỹ và Nga, một số có từ thời Vua Mohammed Reza Pahlavi những năm 1970.

Các hệ thống tương tự đã được triển khai ở Syria từ năm 2015, mang lại cho phi công Israel nhiều năm kinh nghiệm trong việc đối phó với chúng.

Ông Haimovich nói: “Lực lượng không quân của chúng tôi và liên minh đã bay trong môi trường này. Họ biết cách đối phó hiệu quả với hệ thống này”. “Tôi sẽ dành cho họ sự tôn trọng, nhưng đó sẽ không phải là thách thức chính trong việc đối phó với Iran.”

Ông Sidharth Kausha, nhà nghiên cứu tại Viện Chiến lược Thống nhất Hoàng gia ở London, cho biết thách thức chính đối với Israel có thể không phải là né tránh phi đạn đối không của Iran, mà là có thể tấn công thành công các căn cứ quân sự ở phía Tây và phía Nam Iran vốn cần phải dùng bom xuyên phá.

Ông Kausha cho biết các máy bay của Israel, chẳng hạn như máy bay phản lực tàng hình F-35, có thể tránh được mạng lưới phòng không của Iran, thường mang theo vũ khí nhỏ hơn. Nhưng để chống lại các mục tiêu bị chôn sâu, có thể cần đến những loại đạn lớn hơn, điều đó có nghĩa là phải dùng máy bay như F-16 - khiến các máy bay này dễ bị ra-đa phát hiện hơn. Để đảm bảo an toàn, các phi công có thể sẽ phóng chúng từ xa hơn.

Ông nói: “Mạng lưới phòng không của Iran chắc chắn không phải là không thể xuyên thủng đối với những máy bay này, nhưng điều này làm tăng nguy cơ tổn thất và khả năng của Iran, ít nhất trên lý thuyết, trong việc đánh chặn một số loại đạn dược bay tới”.

Chiến lược

Liệu Israel có sẵn sàng mạo hiểm tấn công trực tiếp hay không sẽ phụ thuộc một phần vào việc nước này tự tin đến mức nào có thể ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp theo của Iran. Iran nói rằng các cuộc tấn công cuối tuần là sự trả đũa cho cuộc tấn công chết người của Israel nhắm vào các tướng lĩnh của họ ở Syria.

Leo thang hơn nữa thì Iran có thể sẽ quay qua dùng vũ khí mạnh hơn từ kho vũ khí mà các nhà phân tích cho rằng bao gồm hơn 3.500 phi đạn và máy bay không người lái với số lượng khoảng vài ngàn.

Hệ thống phòng không nhiều lớp của Israel xây xung quanh các hệ thống Arrow tầm cao được sử dụng thành công vào cuối tuần qua, hệ thống David's Sling tầm trung và Vòm Sắt tầm ngắn đã chống lại hàng nghìn phi đạn bắn từ Gaza và Li Băng.

Nhưng những thứ này không hề rẻ.

Mặc dù các quan chức Israel không đưa ra thông tin chi tiết, nhưng theo tính toán của một số nhà phân tích, cái giá phải trả cho cuộc tấn công của Iran có thể lên tới 80 triệu đến 100 triệu đô la - nhưng Israel và các đồng minh của họ phải trả khoảng 1 tỷ đô la để đẩy lùi.

Những vấn đề mà Ukraine hiện đang gặp phải trong việc đảm bảo vũ khí thay thế đã nhấn mạnh tác động lâu dài đối với các hệ thống phòng không vốn bị tấn công liên tục từ Iran hoặc lực lượng Hezbollah ủy quyền của Iran ở Li Băng, nơi có kho vũ khí hàng nghìn phi đạn của riêng mình.

Hôm 17/4, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã kêu gọi Quốc hội thông qua gói viện trợ nhằm bổ sung cho lực lượng phòng không của Israel.

Chuẩn tướng Doron Gavish, người đứng đầu lực lượng đặc nhiệm phòng không của Israel, cho biết Israel đang nỗ lực hết sức để xây dựng lại kho dự trữ nhằm chuẩn bị cho một cuộc tấn công khác có thể xảy ra từ Iran hoặc các lực lượng ủy nhiệm của nước này.

Nếu người Israel phải đối mặt với Iran một mình trong một cuộc xung đột trong tương lai, họ có thể sử dụng Vòm Sắt và hệ thống David's Sling như những phương án dự phòng tiết kiệm hơn: Bất kỳ phi đạn nào mà Arrow có thể bắn trượt đều có thể bị các hệ thống ở độ cao thấp hơn ngăn chặn.

Ông nói với các phóng viên tại một đơn vị Vòm Sắt ở miền nam Israel: “Không cần đi sâu vào con số, bạn có thể nói lại điều đó, cùng với các đồng minh, chủ yếu là với Hoa Kỳ, nhưng cũng từ các quốc gia khác, chúng tôi cảm thấy rằng chúng tôi có nguồn cung cần thiết”.

Ông Amos Yadlin, tướng không quân đã nghỉ hưu và giám đốc cơ quan tình báo quân sự Israel, dự đoán Israel sẽ không ngồi yên và dựa vào lực lượng phòng thủ của mình để đẩy lùi các cuộc tấn công mà không đáp trả để loại bỏ mối đe dọa.

Ông Yadlin, người điều hành công ty tư vấn chiến lược Mind Israel, nói: “Iran không phải là bên duy nhất biết cách tấn công”. “Israel có những lựa chọn tấn công rất quan trọng. Sẽ không có tình huống Israel chỉ tự vệ trong khi Iran tấn công.”

Ngày 03/02, ngay sau khi tổng thống Marky Sall, cầm quyền từ năm 2012, bất ngờ tuyên bố hoãn cuộc bầu cử dự kiến (ít giờ trước khi cuộc tranh cử ba tuần lễ), dân chúng ngay lập tức xuống đường chống lại hành động bám víu quyền lực của tổng thống mãn nhiệm, điều được coi là chưa từng có kể từ khi Senegal độc lập, một cuộc ‘‘đảo chính’’ chống lại Hiến pháp.

Senegal là một trong các quốc gia dân chủ hàng đầu tại châu Phi. Trước cuộc bầu cử 2019, Senegal vốn được xếp vào nhóm ‘‘các nền dân chủ còn khiếm khuyết’’ (Flawed democracies), ngang với các quốc gia như Ba Lan, theo xếp hạng của Economist Group. Khủng hoảng tại Senegal một lần nữa khiến nhiều người đặt câu hỏi về khả năng chống chọi với khủng hoảng của một chế độ dân chủ đa đảng. Trong những điều kiện nào một chế độ dân chủ đa đảng, vận hành theo nguyên tắc nhà nước pháp quyền, có thể vượt qua được khủng hoảng lớn, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp quyền lực?

Khủng hoảng tưởng như không có lối ra. Tính từ năm 2021, tức sau khi khủng hoảng bùng lên với việc Ousmane Sonko, lãnh đạo đảng đối lập chính Pastef bị bắt, đã có hàng chục người chết trong các vụ đụng độ với cảnh sát. Tuy nhiên, chỉ ít tuần sau quyết định hoãn bầu cử của tổng thống, thay đổi ngoạn mục diễn ra. Các lãnh đạo đối lập được thả, bầu cử được tổ chức với sự giám sát quốc tế. Chính trị gia Bassirou Diomaye Faye, 44 tuổi, một cựu nhân viên ngành thuế, được trả tự do ngày 14/04, đúng vào lúc cuộc tranh cử tổng thống bắt đầu. Ngày 24/04, ông Bassirou Diomaye Faye nhận được hơn 54% phiếu bầu của cử tri, đắc cử ngay vòng một. Tổng thống mãn nhiệm, Marky Sall, cầm quyền từ năm 2012, chủ trương ủng hộ thủ tướng mãn nhiệm, đã nhanh chóng thừa nhận chiến thắng của đối thủ. Phép lạ nào đã dẫn đến tình thế đảo ngược ngoạn mục như vậy?

Tòa án Hiến pháp độc lập

Có thể thấy độc lập tư pháp là tác nhân trực tiếp tạo điều kiện cho thắng lợi của ứng cử viên đối lập. Ngày 15/02, Tòa Bảo Hiến Senegal ra phán quyết hủy bỏ luật Quốc Hội (bị các dân biểu đối lập tẩy chay) và sắc lệnh của tổng thống yêu cầu hoãn kỳ bầu cử đến cuối năm. Tòa Bảo Hiến Senegal yêu cầu chính quyền tổ chức bầu cử trước khi nhiệm kỳ của tổng thống Macky Sall kết thúc ngày 02/04.

Trên đài RFI, nhà chính trị học Gilles Yabi, người sáng lập WATHI, nhóm tư vấn chuyên về chính trị Tây Phi, trong bài ‘‘Tòa Bảo Hiến đã cứu vãn các định chế chính trị Senegal’’, nhấn mạnh đến tính chuyên nghiệp của các thẩm phán, thực hiện đúng nghĩa vụ giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, và quyết định đưa ra nằm đúng trong quyền hạn của định chế tư pháp tối cao này. Theo nhà chính trị học Gilles Yabi, so sánh với tình hình tại ‘‘nhiều quốc gia châu Phi nói tiếng Pháp, nơi tất cả các định chế nhà nước bị quyền lực áp đảo của tổng thống chi phối’’, phán quyết vừa qua của Tòa Bảo Hiến Senegal rõ ràng là ‘‘dũng cảm và đáng được ca ngợi’’.

Quân đội: Đặt chế độ Cộng hòa lên trên đảng phái

Ngay trước thềm cuộc bỏ phiếu, ngày 22/03, đài Pháp TV5 Monde có bài ‘‘Senegal có thực sự là một mô hình của dân chủ ?’’, cung cấp thêm nhiều góc nhìn khác giúp làm rõ phép lạ nào đã dẫn đến tình thế đảo ngược kỳ lại nói trên. Trong số các nguyên nhân được nêu ra, có vai trò đặc biệt quan trọng của quân đội, là lực lượng bảo vệ chính thể Cộng hòa. Theo ghi nhận của nhà chính trị học Babacar Ndiaye, ‘‘Senegal là quốc gia duy nhất trong khu vực không bị đảo chính quân sự kể từ khi độc lập’’.

Khâu đào tạo các chỉ huy quân đội đóng vai lớn. Theo nhà chính trị học Mahamadou Seck, ‘‘Các thành viên trong quân đội Senegal cũng trải qua các đào tạo gần giống với bên dân sự. Họ được học tập tại các trường đại học và tiếp xúc với thực tế. Một chỉ huy cao cấp trong quân đội Senegal có thể trao đổi thoải mái và có chiều sâu về các vấn đề lớn của thế giới. Điều đó có nghĩa là họ không thuộc giới võ biền. Tư duy của họ dựa trên các khái niệm, các mối quan tâm gắn bó mật thiết với lý tưởng của một nền Cộng hòa’’.

Phẩm chất nói trên của quân đội Senegal là một điều kiện quan trọng đối với những giai đoạn chuyển đổi quyền lực. Giá trị này càng nổi rõ trong bối cảnh đảo chính diễn ra tại hàng loạt quốc gia láng giềng như Mali, Burlkina Faso, Tchad, Niger, hay Guinea...

Đảng đối lập kiên định và linh hoạt

Cùng với vai trò của Tòa Bảo Hiến độc lập, một nhân tố khác trực tiếp quyết định thắng lợi, đó là đảng đối lập chính và các lãnh đạo đối lập chủ chốt đã không từ bỏ mục tiêu, bất chấp việc đảng bị giải tán, nhiều lãnh đạo bị bắt giam.

Đảng Pastef (tên đầy đủ là đảng Những người Phi châu yêu nước ở Senegal tranh đấu vì Lao động, Công bằng và Bác ái), thành lập năm 2014, bị giải thể năm 2023. Tuy nhiên, các nhà tranh đấu của đảng này đã sẵn sàng nhiều phương án nhân sự, nhằm duy trì cuộc tranh đấu trong khuôn khổ luật pháp, không bị bỏ lỡ cơ hội tranh cử tổng thống, theo thời hạn được quy định.

Cặp bài trùng Sonko và Faye một mặt tranh đấu để lãnh đạo đảng Sonko, ứng cử viên tổng thống năm 2019, vốn là người rất có uy tín trong xã hội, có thể được phép tranh cử, mặt khác họ sẵn sàng cho phương án B, tức phương án để Faye, nhà lãnh đạo thứ hai, ra thay thế, nhưng chủ trương của đảng là gắn chặt hình ảnh của hai nhà lãnh đạo. Lý do là ông Faye cho dù bị bắt giam nhưng chưa bị kết án, nên không mất quyền ứng cử. Trong suốt những tháng trước bầu cử, khi họ còn ở trong tù, hay trong thời gian một tuần tranh cử, khẩu hiệu ‘‘Sonko mooy Diomaye, Diomaye mooy Sonko’’ (tức ‘‘Sonko là Diomaye, Diomaye là Sonko’’) có mặt trên khắp mọi miền đất nước.

Xã hội dân sự: Thiết tha với dân chủ và khao khát ‘‘sang trang’’

Việc một người mới ra tù 10 ngày có thể đắc cử tổng thống có thể là một điều kỳ lạ với rất nhiều người ngoài cuộc, nhưng có lẽ không hẳn là kỳ lạ đối với nhiều người dân Senegal, những người tham gia làm nên chính ‘‘phép lạ’’ ấy. Nhà phân tích chính trị Aliou Ndiaye tin tưởng là ‘‘lựa chọn chế độ dân chủ, sống trong một chế độ mà chủ quyền tối thượng xét đến cùng là thuộc về người dân… đã là sự lựa chọn không thể đảo ngược đối với từ 99 đến 100% dân Senegal’’. Chuyên gia về bầu cử Mamadou Seck có phần tỏ ra dè dặt hơn khi ghi nhận, ‘‘tình trạng nghèo khó’’, không độc lập về kinh tế, có thể khiến cử tri ‘‘không hoàn toàn được tự do trong lựa chọn’’, lá phiếu có thể bị mua chuộc bằng tiền. Cuộc bỏ phiếu ngày 24/03 rút cuộc đã được hơn 60% cử tri tham gia, ít hơn so với cuộc bầu cử năm 2019, nhưng nhiều hơn cuộc bỏ phiếu 2012.

Đứng ở tuyến đầu của cuộc phản kháng chống tổng thống Macky Sall là các nghệ sĩ nhạc rap. Đối với giới hip hop ở Dakar, các ca khúc, các buổi biểu diễn chuyển tải tinh thần chính trị và hành động công dân đã trở thành một truyền thống. Đúng vào giữa Cúp bóng đá châu Phi (Coupe d’Afrique des Nations) đầu tháng 2 vừa qua, sau khi tổng thống ra sắc lệnh hoãn bầu cử, ban nhạc nổi tiếng Positive Black Soul trở lại với ca khúc Finale (Trận chung kết).

Nghệ sĩ rap dấn thân, đứng về phía nhân dân

Theo đài Radio France, sau hơn 20 năm sự nghiệp, Positive Black Soul vẫn ‘‘duy trì phong độ’’. Bài hát Trận chung kết mượn ngôn từ bóng đá để lên án quyết định hoãn bầu cử của tổng thống mãn nhiệm: ‘‘Không gì có thể thay đổi luật chơi ! Hai hiệp là hai hiệp !’’ (nul ne peut changer la règle, deux mi-temps, c’est deux mi-temps).

Nghệ sĩ Didier Awadi, thủ lĩnh của Positive Black Soul, ‘‘là người không bao giờ sợ hãi khi nói lên thật to, thật rõ những gì mà nhiều người Senegal chỉ dám nghĩ thầm’’. Những ca từ tranh đấu, với âm hưởng mãnh liệt của nghệ sĩ nhạc rap sinh năm 1969, đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử nhạc rap Senegal những năm 2000. Cách nay ba năm, ngay khi làn sóng phản kháng bùng lên chống lại việc bắt giữ lãnh đạo đối lập, ban nhạc Positive Black Soul đã ‘‘trực diện tấn công’’ tổng thống Macky Sall, với nhạc phẩm Bayil Mu Sedd bằng tiếng wolof (một trong sáu ngôn ngữ quốc gia của Senegal), kêu gọi bảo vệ nền dân chủ, chống độc tài. 

Cả một thế hệ trẻ đã đứng dậy: ‘‘Một thế giới khác là có thể’’

Trả lời phỏng vấn RFI sau cuộc bầu cử, nghệ sĩ Didier Awadi ghi nhận: ‘‘Chỉ trong vòng hai ba năm, cả một thế hệ trẻ mới đã đứng lên. Họ hết sức quan tâm đến chính trị. Cả một khối quần chúng đông đảo quan tâm đến chính trị. Có cả các bạn thiếu niên rất trẻ. Còn chưa đến tuổi bầu cử, nhưng họ đã biết rất rõ về các ứng cử viên. Những tranh luận sôi nổi diễn ra trong nội bộ các gia đình, nhưng vấn đề quan trọng là tất cả đều quan tâm đến chính trị, và mọi người đã lựa chọn. Giờ đây chúng ta có một tổng thống trẻ tuổi, đại diện cho sức trẻ của xã hội Senegal.’’

Cụ thể người dân Senegal mong muốn và chờ đợi gì với lãnh đạo mới? Nghệ sĩ Didier Awadi tóm lược: ‘‘Mọi người, từ con cái của nông dân đến con cái của tổng thống, đều phải được hưởng các cơ hội như nhau. Trông đợi là rất lớn : Chính quyền mới phải đặt lợi ích quốc gia lên trên. Phải mở ra với thế giới, nhưng cần bảo vệ trước hết những người nông dân, ngư dân của chúng ta. Cần phải tiến hành việc chế biến các nguyên vật liệu ngay tại đất nước chúng ta. Cần phải sửa chữa nhiều sai lầm của chúng ta, tấn công vào nạn tham nhũng. Chính tệ nạn này đã làm cho chúng ta mất rất nhiều tiền của. Củng cố các định chế nhà nước để có thể chống lại bất cứ lãnh đạo có xu hướng độc tài nào.

Tân tổng thống có lợi thế là ông làm việc trong ngành thuế, nên ông hiểu nạn tham nhũng từ bên trong. Ông ấy biết phải thay đổi như thế nào từ bên trong. Một khi trên thượng đỉnh quyền lực, các vấn đề này được sửa chữa, tôi tin rằng xã hội bên dưới cũng thay đổi thái độ. Nếu như ta có kỷ luật, không tham nhũng, thì không gì ngăn cản Senegal nhanh chóng trở thành một đất nước mà chúng ta mơ ước. Chúng tôi tranh đấu cho một nền chính trị cánh tả, một cách điều hành đất nước kiểu khác, và chủ trương xây dựng một cộng đồng Liên Phi là điều xuyên suốt các hoạt động của chúng tôi. Một thế giới khác là có thể, một đất nước Senegal khác là có thể !’’.

‘‘Một thế giới khác là có thể’’ (Un autre monde est possible) cũng là tên một album của Didier Awadi ra đời cách nay gần hai mươi năm.

‘‘Phép lạ’’ dân chủ: Các cội rễ sâu xa và những thách thức thường trực

Một chế độ dân chủ chưa bảo đảm cho một quốc gia có được một sức mạnh kinh tế vượt trội, một uy lực chính trị lớn trên trường quốc tế. Nhưng một chế độ dân chủ rõ ràng có thể giúp cho một đất nước duy trì được hòa bình trong nội bộ, khi những tiếng nói khác biệt được tôn trọng, cho phép xã hội có nhiều khả năng điều chỉnh hướng đi, giảm bớt nguy cơ rơi vào hỗn loạn.

Với hơn nửa thế kỷ độc lập, gần nửa thế kỷ thực thi chế độ dân chủ đa đảng, xã hội Senegal dường như đã hiểu rõ bằng cách nào mà giai đoạn chuyển đổi quyền lực có thể diễn ra trong hòa bình với tổn thất tối thiểu. Câu chuyện về người ra tù 10 ngày đắc cử tổng thống Senegal cho thấy sự dẻo dai của nền dân chủ châu Phi này.

Kinh nghiệm trong cuộc bầu cử tổng thống của Senegal tháng 3/2024 một mặt thể hiện phần dễ tổn thương của một chế độ dân chủ, mặt khác cũng cho thấy sức mạnh kỳ diệu của chế độ dân chủ. Sau hơn nửa thế kỷ thực hành dân chủ, với cuộc bầu cử gay cấn vừa qua, xã hội Senegal một lần nữa đã vượt qua sóng gió. Đất nước Senegal một lần nữa siết chặt đoàn kết, để có thể dồn sức đương đầu với các thách thức mới.

Một trong những thách thức sống còn với nền dân chủ là duy trì đoàn kết xã hội. Để tiếp tục được phép lạ ‘‘dân chủ’’, theo nhiều nhà quan sát, Senegal không chỉ cần tiếp nối các điểm ưu việt của chế độ dân chủ hiện đại, hình thành từ nửa thế kỷ nay, với sự thúc đẩy của cố tổng thống người Công Giáo Léopold Senghor, tại một đất nước mà đa số dân theo đạo Hồi. Mô hình dân chủ đặc sắc của Senegal cũng bám rễ sâu trong các thể chế cộng đồng nhiều thế kỷ. Tân tổng thống Bassirou Diomaye Faye, trong chuyến công cán trong nước đầu tiên, đã chọn gặp đại diện một số cộng đồng Hồi Giáo truyền thống, được nhiều nhà quan sát nhìn nhận như lá chắn giúp đất nước chống lại Hồi Giáo cực đoan.

Hoa Kỳ hôm 17/4 cảnh báo Trung Quốc chớ giúp Nga trong cuộc chiến ở Ukraine và cho biết nước Mỹ “chuẩn bị thực hiện các bước tiếp theo nếu cần thiết”. Tại Ý, các ngoại trưởng thuộc Nhóm 7 quốc gia công nghiệp phát triển hàng đầu đã nhóm họp để tái khẳng định sự ủng hộ của họ đối với việc bảo vệ Ukraine.

Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Vedant Patel nói với các phóng viên trong cuộc họp báo ở Washington: “Chúng tôi tin rằng Trung Quốc đang hỗ trợ nỗ lực chiến tranh của Nga và đang làm như vậy bằng cách giúp tăng cường sản xuất quốc phòng của nước này”.

Ông nói: “Đặc biệt, Trung Quốc đang cung cấp cho Nga số lượng đáng kể công cụ máy móc, vi điện tử, quang học, UAV [máy bay không người lái] và công nghệ phi đạn hành trình, cùng với nitrocellulose mà Nga sử dụng để sản xuất nhiên liệu đẩy cho vũ khí.”

Ông Patel cho biết Hoa Kỳ tin rằng những vật liệu này “đang lấp đầy những khoảng trống quan trọng trong chu trình sản xuất quốc phòng của Nga” và giúp hồi sinh cơ sở công nghiệp quốc phòng của Nga.

Ông nói thêm: “Sự hỗ trợ của Trung Quốc đang tích cực tạo điều kiện cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine và gây ra mối đe dọa đáng kể đối với an ninh châu Âu”. “Chúng tôi đã trừng phạt các công ty có liên quan ở Trung Quốc và sẵn sàng thực hiện các bước tiếp theo nếu cần thiết.”

Ngoại trưởng Mỹ họp với lãnh đạo G7

Tại Capri, Ý, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken sẽ hội đàm trong tuần này với các ngoại trưởng từ các nước G7 khác – Canada, Pháp, Đức, Ý, Nhật Bản và Vương quốc Anh – cũng như các đại diện của Liên hiệp Châu Âu. Các chủ đề bao gồm hỗ trợ Ukraine, cuộc khủng hoảng Trung Đông, sự bất ổn ở Haiti và quan hệ đối tác toàn cầu.

Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock hôm 17/4 cho biết các bộ trưởng G7 sẽ thảo luận cách cung cấp thêm hệ thống phòng không cho Ukraine khi Kyiv phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ Nga.

Bà Baerbock nói trong một tuyên bố: “Chúng tôi và các đối tác trên khắp thế giới giờ đây phải kiên quyết bảo vệ mình trước sự khủng bố từ trên không của Nga”.

Ông Blinken sau đó sẽ đến thăm Trung Quốc, nơi ông dự kiến sẽ nêu lên những lo ngại của Washington về sự hỗ trợ của Trung Quốc đối với cơ sở công nghiệp quốc phòng của Nga.

Bên lề cuộc họp G7 hôm 17/4, ông Blinken và Ngoại trưởng Ý Antonio Tajani đã ký một bản ghi nhớ nhằm chống lại việc các nước khác thao túng thông tin.

Ông Blinken cho biết hai quốc gia đang hợp tác trong “tất cả các vấn đề quan trọng nhất”, bao gồm hỗ trợ Ukraine tự vệ trước sự xâm lược của Nga, giải quyết các thách thức ở Trung Đông và chia sẻ cách tiếp cận đối với các thách thức do Trung Quốc đề ra.

Bắc Kinh bác bỏ điều mà các quan chức Trung Quốc mô tả là “sự bôi nhọ” của Washington.

“Trung Quốc quản lý việc xuất khẩu các mặt hàng có công dụng kép theo luật pháp và quy định. Các nước liên quan không nên bôi nhọ hoặc tấn công mối quan hệ bình thường giữa Trung Quốc và Nga và không được làm tổn hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của Trung Quốc và các công ty Trung Quốc”, bà Mao Ninh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc nói trong cuộc họp báo.

Trung Quốc tiếp tục ủng hộ Nga

Sau chuyến thăm Bắc Kinh của Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov vào tuần trước, các quan chức Trung Quốc cho biết Trung Quốc sẽ “tiếp tục hỗ trợ Nga theo đuổi sự phát triển và phục hồi dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Vladimir Putin”.

Họ cho biết hai nước’ “đã cam kết duy trì tình hữu nghị lâu dài” và quan hệ đối tác chiến lược toàn diện ngày càng sâu sắc.

Phi đạn Nga giết chết ít nhất 17 người

Tại Washington, Bộ trưởng Thương mại Hoa Kỳ Gina Raimondo đã gặp Thủ tướng Ukraine Denys Shmyhal. Hai người đã thảo luận về công việc của Bộ Thương mại Hoa Kỳ với các đối tác nhằm phối hợp kiểm soát xuất khẩu và hạn chế bán công nghệ tiên tiến cho Nga.

Thứ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Wally Adeyemo cho biết các nhà lãnh đạo tài chính G7 đang nỗ lực hướng tới kế hoạch tháo khoán giá trị tài sản có chủ quyền của Nga đang bị đóng băng để hỗ trợ Ukraine trong thời gian tới. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng các cuộc đàm phán vẫn đang được tiến hành.

Tại Ukraine, các quan chức ngày 17/4 cho biết một cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga đã tấn công thành phố Chernihiv ở phía bắc, khiến ít nhất 17 người thiệt mạng và 61 người khác bị thương.

Bà Denise Brown, điều phối viên nhân đạo của Liên hiệp quốc tại Ukraine, đã lên án làn sóng tấn công mới nhất. Bà cũng nhấn mạnh rằng theo luật nhân đạo quốc tế, dân thường và bệnh viện phải được bảo vệ.

Ở Chernihiv, các nhân viên cứu trợ đã cung cấp hỗ trợ tại chỗ cho những người bị ảnh hưởng bởi các cuộc tấn công, bao gồm cả trợ giúp tâm lý xã hội và pháp lý. Những nỗ lực của họ bổ sung cho công việc của những người ứng phó đầu tiên và dịch vụ cứu hộ.

Dư âm từ cuộc tấn công của Iran vào Israel hôm 13, rạng sáng 14-4 vẫn chưa dứt khi những tranh cãi tiếp tục diễn ra tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc ngày 18-4. Cùng ngày, nỗ lực trở thành thành viên đầy đủ tại Liên Hiệp Quốc của Palestines đã bị chặn đứng tại cơ quan này.

Iran cảnh báo sẽ khiến Israel hối hận

Trong cuộc họp ngày 18-4 tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Ngoại trưởng Iran Hossein Amirabdollahian nhấn mạnh Israel "phải bị ngăn chặn bất kỳ hành động phiêu lưu quân sự nào chống lại lợi ích của Iran".

"Trong trường hợp chính quyền Israel sử dụng vũ lực và xâm phạm chủ quyền của chúng tôi, Cộng hòa Hồi giáo Iran sẽ không ngần ngại thực thi các quyền vốn có của mình, phản ứng một cách quyết đoán và thích hợp để khiến Tel Aviv phải hối hận về hành động của mình", ông Hossein Amirabdollahian tuyên bố.

Trước đó, cũng tại cuộc họp, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cảnh báo Trung Đông đang ở trong "giai đoạn nguy hiểm cực độ".

"Đã đến lúc chấm dứt vòng lặp trả đũa đẫm máu. Đã đến lúc phải dừng lại. Cộng đồng quốc tế phải làm việc cùng nhau để ngăn chặn bất kỳ hành động nào có thể đẩy toàn bộ Trung Đông đến bờ vực chiến tranh, với tác động tàn khốc đối với dân thường", ông kêu gọi.

Cũng trong cuộc họp của Hội đồng Bảo an ngày 18-4, Đại sứ Israel tại Liên Hiệp Quốc Gilad Erdan đã chỉ trích sự hiện diện của ông Amirabdollahian tại cơ quan này.

Ông này cho rằng sự có mặt của ngoại trưởng Iran là một sự chế nhạo, bởi trước đó Tehran đã tấn công một thành viên của Liên Hiệp Quốc rồi lại đến tổ chức này để "rao giảng về nhân quyền và luật quốc tế".

Mỹ chặn đường vào Liên Hiệp Quốc của Palestine

Theo Hãng thông tấn AFP, Mỹ đã bỏ phiếu chống trong cuộc bỏ phiếu ngày 18-4 tại Hội đồng Bảo an về việc kết nạp Palestine thành thành viên đầy đủ của Liên Hiệp Quốc. Anh và Thụy Sĩ bỏ phiếu trắng, trong khi 12 thành viên còn lại bỏ phiếu đồng ý.

Việc Mỹ sử dụng quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an đã ngăn chặn đường vào Liên Hiệp Quốc của Palestine.

Bởi theo quy định, bất kỳ nghị quyết nào cần phải được thông qua tại Hội đồng Bảo an mà không có phiếu chống của 1 trong 5 thành viên thường trực cơ quan này gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga và Trung Quốc.

Lần cuối cùng một quốc gia thường trực Hội đồng Bảo an sử dụng quyền phủ quyết để ngăn chặn một nước gia nhập Liên Hiệp Quốc là vào năm 1976.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas lên án hành động của Mỹ là "không công bằng, phi đạo đức và không chính đáng", rằng nó thách thức "ý chí của cộng đồng quốc tế vốn ủng hộ mạnh mẽ tư cách thành viên đầy đủ của Palestine".

Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc: Israel tạo ra "địa ngục nhân đạo" ở Dải Gaza

Tại Hội đồng Bảo an ngày 18-4, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres cho biết cuộc tấn công quân sự của Israel ở Dải Gaza đã tạo ra "địa ngục nhân đạo" cho thường dân bị mắc kẹt ở đó, đồng thời kêu gọi Israel cho phép thêm viện trợ vào lãnh thổ.

Để ngăn chặn nạn đói tại đây, theo ông, đã tới lúc cần có "một bước nhảy vọt về viện trợ nhân đạo cho người Palestine ở Gaza. "Thực phẩm là điều cần thiết; nước sạch, vệ sinh và chăm sóc sức khỏe cũng vậy", ông Guterres nói.

Người đứng đầu Liên Hiệp Quốc cũng ghi nhận các cam kết của Israel trong việc cải thiện tình hình nhưng nó lại không đủ để ngăn chặn nạn đói.

Ukraine so bì với Israel

Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba, người đang dự cuộc họp 3 ngày của các ngoại trưởng nhóm G7 tại Ý, đã thể hiện sự thất vọng trước những bế tắc trong viện trợ quân sự cho Ukraine.

Nói chuyện với các phóng viên khi đến đảo Capri (Ý), ông Kuleba than thở về chuyện trong khi các lực lượng Mỹ, Anh và Pháp đã giúp ngăn chặn tên lửa của Iran tấn công Israel, thì đất nước của ông lại thiếu hệ thống các hệ thống phòng thủ quan trọng.

Ngoại trưởng Ukraine kế đó kêu gọi các nước phải giúp Kiev ngăn chặn các đợt tấn công của Nga, giảm thiệt hại và thương vong giống như cách những nước này đã làm với Israel.

Kuleba cũng cho biết ông hy vọng sẽ nhận được những cam kết ngay lập tức từ các đối tác trong tuần này trong việc cung cấp thêm hệ thống phòng không Patriot và SAMP/T cho Ukraine, cũng như áp các lệnh trừng phạt mới nhằm vào việc sản xuất máy bay không người lái có vũ trang của Iran đang được xuất khẩu sang Nga.

Ông Trump thúc giục châu Âu chi tiền cho Ukraine ngang bằng Mỹ

Trên nền tảng mạng xã hội Truth Social ngày 18-4, cựu tổng thống Mỹ Donald Trump lần đầu tiên thừa nhận sự sống còn của Ukraine có ý nghĩa quan trọng với Mỹ. Tuy nhiên, ông dành phần lớn bài viết để phàn nàn rằng các nước châu Âu đã không chi nhiều tiền để hỗ trợ Ukraine như cách Mỹ làm.

"Tại sao châu Âu lại không thể bỏ ra số tiền bằng những gì Mỹ đã làm để giúp đỡ một quốc gia đang gặp khó khăn tuyệt vọng?". "Hành động đi, châu Âu!", ông Trump thúc giục.

FBI: Tin tặc Trung Quốc đang chờ tung đòn tàn khốc với Mỹ

Giám đốc Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) Christopher Wray tin rằng các tin tặc có liên quan đến Chính phủ Trung Quốc đã xâm nhập vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Mỹ, chờ đợi "thời điểm thích hợp để giáng một đòn tàn khốc", theo Hãng tin Reuters.

Trong phát biểu tại Đại học Vanderbilt ngày 18-4, ông Wray cho biết chiến dịch tin tặc này vẫn đang diễn ra và có tên Volt Typhoon. Những kẻ tấn công đã giành được quyền truy cập thành công vào nhiều công ty Mỹ trong lĩnh vực viễn thông, năng lượng, nước và các lĩnh vực quan trọng khác.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ bác các cáo buộc của ông Wray trong cùng ngày, nhấn mạnh Volt Typhoon không liên quan Chính phủ Trung Quốc.

Tuyên bố của đại sứ quán cũng cáo buộc một số người ở Mỹ "đang sử dụng các cuộc tấn công mạng như một công cụ để công kích và đổ lỗi cho Trung Quốc", rắp tăm chính trị hóa các vấn đề an ninh mạng.