Đăng ngày: 15/02/2025 - 11:55Sửa đổi ngày: 15/02/2025 - 14:39

2 phút

Theo AFP, với quy định ngân sách hiện hành của Liên Âu, thâm hụt công bị giới hạn ở mức 3% GDP và nợ ở mức 60% GDP. Điều khoản bảo vệ mà chủ tịch Ủy Ban Châu Âu muốn kích hoạt là một cơ chế của Hiệp ước ổn định ngân sách, cho phép các nước trong khu vực đồng tiền chung châu Âu được phép thay đổi các quy tắc quản lý thâm hụt ngân sách và nợ công trong những trường hợp đặc biệt.

Điều khoản này từng được Ủy Ban Châu Âu kích hoạt trong giai đoạn khủng hoảng Covid-19 để hỗ trợ các nước thành viên ứng phó với các chi phí đặc biệt để khắc phục tác động của đại dịch đối với kinh tế. Theo Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen, Liên Âu đang trong một giai đoạn khủng hoảng tương tự, nên có thể kích hoạt điều khoản nói trên, cho phép nới lỏng quy định ngân sách để các nước có thể chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng.

Quả thực, Châu Âu hiện giờ không chỉ phải đối phó với mối đe dọa quân sự từ Nga, mà còn bị chính quyền Donald Trump liên tục thúc ép chi nhiều hơn cho quốc phòng. Tuy nhiên, bà Ursula von der Leyen cũng lưu ý là Ủy Ban Châu Âu sẽ có biện pháp kiểm soát và đưa ra những điều kiện cụ thể.

Bà von der Leyen ước tính cần đầu tư khoảng 500 tỷ euro trong 10 năm để tăng cường quốc phòng của Liên Âu. Ủy Ban Châu Âu dự kiến ​​công bố "Sách Trắng" về quốc phòng vào giữa tháng 03/2025, trong đó nêu ra các đề xuất, đặc biệt liên quan đến tài trợ cho đầu tư vào ngành công nghiệp quốc phòng của các nước. 

Trong ba ngày sau khi được tổng thống Pháp quảng bá trong buổi trả lời phỏng vấn với đài France 2 (ngày 09/02), Le Chat trở thành ứng dụng được tải nhiều nhất trên Apple Store. Ứng dụng Pháp, cạnh tranh với ChatGPT của Mỹ và DeepSeek của Trung Quốc, đã tóm tắt buổi phỏng vấn của tổng thống Macron theo yêu cầu của RFI Tiếng Việt :

« Trả lời phỏng vấn đài France 2, tổng thống Emmanuel Macron thông báo khoản đầu tư lớn 109 tỉ euro trong lĩnh vực AI tại Pháp. Quỹ này được hình thành từ nhiều nguồn đóng góp khác nhau, trong đó có Ả Rập Xê Út, Canada, nhiều doanh nghiệp Pháp và nước ngoài.

Tổng thống Macron cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý AI toàn cầu, nói rằng mọi nội dung do phần mềm AI tạo ra phải được xác định rõ ràng. Ông kêu gọi một chiến lược AI đầy tham vọng, ở cả cấp độ Pháp và châu Âu, với các mục tiêu xã hội, kinh tế và ngoại giao.

Tổng thống cũng nhấn mạnh đến chatbot “Le Chat”, do công ty khởi nghiệp Mistral AI của Pháp phát triển, đồng thời kêu gọi người dân Pháp tải xuống. Ứng dụng này được giới thiệu là đối thủ cạnh tranh của ChatGPT.

Cuối cùng, ông Macron bày tỏ sự lạc quan về tác động của AI đối với việc làm, tin rằng sự phát triển của công nghệ sẽ giải phóng thời gian bằng cách phân công các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, giúp "đưa yếu tố con người trở lại" trong các mối quan hệ ».

Điểm đặc biệt là Le Chat dẫn ngay các nguồn được sử dụng ngay dưới câu trả lời để người sử dụng dễ kiểm chứng. Và ứng dụng Le Chat khẳng định trả lời được bằng tiếng Việt và sử dụng các nguồn tiếng Việt.

Khoản đầu tư 109 tỉ euro trong vòng 5 năm tới được tổng thống Macron thông báo nhằm mục đích giúp Pháp duy trì « cuộc đua về Trí tuệ Nhân tạo », « sáng tạo những giải pháp, những công nghệ riêng, nếu không, sẽ bị phụ thuộc vào những nước khác » :

« Chúng ta (Pháp và châu Âu) có những lợi thế tuyệt vời. Phải nói là tất cả các nước đều bị trễ so với Hoa Kỳ và Trung Quốc. Do đó, về đào tạo, chúng ta có những quan hệ đối tác, như với Ấn Độ, một cường quốc về đào tạo Trí tuệ Nhân tạo. Chúng ta đã đào tạo 40.000 thanh niên trong lĩnh vực Trí tuệ Nhân tạo nhưng con số này sẽ tăng lên thành 100.000 người. Chúng ta cũng có những nhà khoa học về dữ liệu, những nhà toán học. Pháp có rất nhiều tài năng. Và đó là một sức mạnh to lớn.

Nhưng Pháp cũng bị thụt lùi về các trung tâm dữ liệu, có nghĩa là khả năng tính toán. Để làm được việc này, cần phải có những siêu máy tính, thu thập khối lượng dữ liệu lớn. Và cần khẩn trương thực hiện. Do đó, tôi muốn thông báo tối nay rằng châu Âu và Pháp sẽ thúc đẩy tiến trình này. Pháp thông báo tại Thượng đỉnh Hành động về Trí tuệ Nhân tạo 109 tỉ euro đầu tư vào lĩnh vực AI trong những năm tới. Đây là chuyện chưa từng có. Khoản đầu tư này tương xứng với những thông báo của Mỹ về quỹ Stargate với 500 tỉ đô la đầu tư.

Trong số các nhà đầu tư, Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất đầu tư vào một trung tâm dữ liệu lớn ở Pháp. Ngoài ra còn có những quỹ đầu tư lớn của Mỹ, Canada cùng với rất nhiều doanh nghiệp Pháp ».

• Đọc thêm : AI : Bài toán khó để Pháp và Liên Âu không bị loại khỏi bàn cờ quốc tế về Trí tuệ Nhân tạo
  

Cụ thể, theo trang Les Echos, Quỹ MGX của Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất đầu tư 50 tỉ euro xây dựng một trung dữ liệu lớn có công suất 1 GW. Trên tổng số 20 tỉ euro đầu tư vào AI tại Pháp, quỹ đầu tư Canada Brookfieal dành 15 tỉ euro để xây dựng nhiều trung tâm dữ liệu, trong đó có một trung tâm có công suất 1 GW ở Cambrai, nơi trở thành phòng thí nghiệm ở miền bắc Pháp. Theo điện Elysée, « những dự án này cho thấy lực hấp dẫn của Pháp, cũng như chất lượng mạng lưới điện và đường truyền internet, đủ lớn và vững chắc để tiếp nhận tất cả những nhà máy về AI trong tương lai ».

Ngoài ra, rất nhiều dự án xây dựng mới liên quan đến AI cũng được các quỹ đầu tư Fluidstack của Anh, Equinix, Digital Realty và Prologis của Mỹ, Evroc của Thụy Điển, Sesterce của Pháp lần lượt thông báo tại Thượng đỉnh Hành động về AI. Công ty khởi nghiệp Mistral AI, chủ sở hữu Le Chat, cũng thông báo « đầu tư vài tỉ euro » vào một trung tâm dữ liệu lớn, được đặt tại Saclay, khu đại học nổi tiếng ở tỉnh Essonne, ngoại ô Paris.

Le Chat - cạnh tranh với DeepSeek và ChatGPT

Phần mềm Le Chat là sản phẩm của Mistral AI, start-up được cho là còn non trẻ so với những đối thủ. Arthur Mensch, từng làm việc cho Google và DeepMind và hai cộng sự Guillaume Lample và Timothée Lacroix, từng làm việc cho Meta, thành lập Mistral AI tháng 04/2023 và đã kêu gọi được đầu tư hơn 6 tỉ euro. Bộ trưởng Kinh Tế Éric Lombard không ngần ngại quảng bá cho « sản phẩm Pháp » là đã chuẩn bị một buổi phỏng vấn nhờ ứng dụng Le Chat. Cách thực hiện giống như « kiểu đóng vai », theo giải thích của nhà sáng lập Arthur Mensch khi trả lời phỏng vấn đài France 2 ngày 10/02 :

« Le Chat có thể tìm những câu hỏi ở đâu ư ? Phần mềm Le Chat thông minh, nên cô đọng được kiến ​​thức nhân loại. Le Chat biết y học là gì, lịch sử là gì và truyền thông là gì. Le Chat cũng biết tất cả các ngôn ngữ nên có thể dùng ứng dụng này để dịch mọi thứ. Và khi bạn đưa ra chỉ dẫn, chẳng hạn như tôi phải chuẩn bị cho một cuộc phỏng vấn, Le Chat có thể giải thích chuẩn bị một cuộc phỏng vấn như thế nào, hình dung ra những câu hỏi và giúp chuẩn bị.

Đó là một ví dụ có có thể truyền tải nhanh trong giáo dục. Ví dụ một sinh viên ngành toán hay triết học có thể nhờ Le Chat đặt câu hỏi ôn tập và về lâu dài là để củng cố kiến thức của mình. Đúng là có trường hợp gian lận, nhờ Le Chat làm hộ bài tập. Nhưng cần phải đặt câu hỏi là tại sao phải làm bài tập ? Đó là để học hỏi điều gì đó. Cho nên cần phải coi trí tuệ nhân tạo mà Le Chat cung cấp là một cách học nhanh hơn, không phải để gian lận. Cần phải giữ đúng mục đích chính của việc làm bài tập, chứ không đề cao vào thành phẩm cuối cùng ».

• Đọc thêm : Trí tuệ Nhân tạo và những rủi ro khó có thể kiểm soát
  

Pháp cần tập thể để cạnh tranh

Trước khi diễn ra Thượng đỉnh Hành động về Trí tuệ Nhân tạo, Pháp cũng như Liên Hiệp Châu Âu hứng cú sốc DeepSeek. Ông Bruno Bonnell, tổng thư ký France 2030 - kế hoạch tài chính của Pháp về khả năng cạnh tranh - thừa nhận : « DeepSeek giống như lời cảnh tỉnh mà chúng ta cần ». Mô hình AI tạo sinh từ Trung Quốc được quảng bá ít tốn kém hơn rất nhiều nhưng hiệu quả hoàn toàn không kém nếu so sánh với những khoản tiền khổng lồ được đổ vào các tập đoàn AI của Mỹ.

Arthur Mensch, nhà đồng sáng lập công ty Mistral AI, giải thích Le Chat, được khởi động cùng lúc với DeepSeek của Trung Quốc, có lợi thế về chi phí thấp hơn so với những ứng dụng của Mỹ. Điều này cho thấy Pháp cũng như châu Âu có điều kiện tham gia cuộc đua AI :

« Tôi nghĩ châu Âu có vai trò thực sự, đặc biệt là vì có nguồn nhân tài đặc biệt đáng chú ý, điều này cho phép chúng ta hiệu quả hơn nhiều so với các đối thủ cạnh tranh ở Mỹ trong việc xây dựng công nghệ, với chi phí ít hơn. Vì thế phải vun đắp lợi thế này và cũng tương tự như vậy trong môi trường AI. Quá trình này sẽ được xây dựng nhanh hơn nếu các công ty châu Âu nhận ra rằng họ có lợi khi hợp tác với các doanh nghiệp châu Âu khác để đẩy nhanh lộ trình Trí tuệ Nhân tạo của mình. Và vì thế châu Âu thực sự có vai trò quan trọng với phần còn lại của thế giới. Ví dụ, chúng tôi đã mở chi nhánh tại Singapore và có những khách hàng đầu tiên ở đó. Có thể thấy là có một cơ hội thực sự, không phải của Mỹ và không phải của Trung Quốc ».

• Đọc thêm : Trí tuệ Nhân tạo : Hủy hoại hay thân thiện với môi trường ?
  

Dù được cho là phong phú nhưng hệ sinh thái công nghệ châu Âu vẫn còn khiêm tốn so với những gã khổng lồ Trung Quốc và Mỹ. Theo Les Echos, chỉ cần nhìn vào những định giá toàn cầu lớn nhất để thấy châu Âu vắng bóng như thế nào. Pháp, nơi có khoảng 750 start-up về AI với 35.000 người làm việc trong lĩnh vực này, không giấu tham vọng muốn đứng đầu Liên Âu về AI. Tuy nhiên, khi trả lời RFI ngày 10/02, bà Anne Bouverot, đặc phái viên của tổng thống Pháp về Thượng đỉnh Hành động về Trí tuệ Nhân tạo, lưu ý đến tinh thần « tập thể » :

« Có những chuyện người ta không thể làm một mình. Dĩ nhiên Pháp có tham vọng đứng đầu về Trí tuệ Nhân tạo và Pháp có nhiều lợi thế. Người ta nói đến Mistral hoặc các công ty khởi nghiệp như Hugging Face, poolside, Pigment… có tầm quan trọng trong lĩnh vực AI, cũng như những tài năng, những nhà nghiên cứu, kĩ sư một cách rất ấn tượng. Chúng ta có vị thế tốt về Trí tuệ Nhân tạo. Nhưng khi nhìn vào những khoản đầu tư cần thiết để phát triển AI thì có rất nhiều việc phải làm theo tập thể, ở tầm mức châu Âu ».

Tổng thống Macron muốn Pháp và Liên Hiệp Châu Âu tiến nhanh theo « mô hình tái thiết nhà thờ Đức Bà Paris » trong 5 năm, huy động mọi nguồn lực để bù khoảng thời gian chậm trễ so với Mỹ và Trung Quốc. Theo chuyên gia Charleyne Biondi, Viện Montaigne, châu Âu hiện chỉ chiếm 18% trung tâm dữ liệu trên thế giới, chưa đầy 5% trong số này là thuộc về các doanh nghiệp châu Âu, phần còn lại đều thuộc về các đại tập đoàn Mỹ như AWS, Google và Microsoft Azure. Ngày 11/02, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen công bố một « chiến lược châu Âu về AI » với ngân sách 200 tỉ euro, mục đích là để « tăng tốc », « đơn giản hóa quy định » và « tăng cường thị trường chung duy nhất », cùng với nhiều biện pháp khác.

Châu Âu sẽ không có chỗ tại bàn đàm phán hòa bình Ukraine, đặc phái viên chính của Donald Trump về Ukraine nói ngày thứ Bảy, sau khi Washington gửi một bảng câu hỏi tới các thủ đô Châu Âu để hỏi xem họ có thể đóng góp gì vào những bảo đảm an ninh cho Kyiv.

Ông Trump gây sốc cho các đồng minh Châu Âu trong tuần này khi điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin mà không tham khảo ý kiến của họ hoặc Kyiv trước và tuyên bố bắt đầu ngay lập tức các cuộc đàm phán hòa bình Ukraine.

Các quan chức chính quyền Trump cũng đã nói rõ trong những ngày gần đây rằng họ trông đợi các đồng minh Châu Âu trong NATO sẽ chịu trách nhiệm chính cho khu vực này vì Mỹ hiện có những ưu tiên khác, chẳng hạn như an ninh biên giới và chống lại Trung Quốc.

Khi được hỏi liệu ông có thể bảo đảm rằng người Ukraine và người Châu Âu sẽ có chỗ tại đàm phán hay không, Tướng Keith Kellogg nói tại một hội nghị an ninh toàn cầu ở Munich: "Câu trả lời cho câu hỏi vừa nãy (liên quan đến người Châu Âu), như bạn diễn đạt, câu trả lời là không."

Nhưng ông nói người Ukraine "tất nhiên" sẽ có chỗ tại bàn đàm phán, đồng thời nói thêm rằng sẽ là ngu xuẩn nếu Ukraine không được tham gia.

Phát biểu này đã khơi ra chỉ trích ngay lập tức từ các nhà lãnh đạo Châu Âu.

"Không có cách nào chúng ta có thể thảo luận hoặc đàm phán về Ukraine, tương lai của Ukraine hoặc cấu trúc an ninh của Châu Âu mà không có người Châu Âu," Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb phát biểu tại cùng hội nghị an ninh ở Munich.

"Nhưng điều này có nghĩa là Châu Âu cần phải hành động cùng nhau. Châu Âu cần nói ít hơn và làm nhiều hơn."

Ông Stubb cho biết bảng câu hỏi mà Mỹ gửi cho Châu Âu "sẽ buộc người Châu Âu phải suy nghĩ."

Một nhà ngoại giao Châu Âu cho biết bảng câu hỏi của Mỹ bao gồm sáu câu hỏi, trong đó có một câu hỏi dành riêng cho các nước thành viên Liên minh Châu Âu.

"Người Mỹ đang tiếp cận các thủ đô Châu Âu và hỏi họ sẵn sàng điều động bao nhiêu binh sĩ," một nhà ngoại giao nói.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte cũng kêu gọi người Châu Âu hành động cùng nhau.

"Và những người bạn Châu Âu của tôi, tôi muốn nói rằng, hãy tham gia vào cuộc tranh luận, không phải bằng cách phàn nàn rằng quý vị có thể được ngồi hay không được ngồi vào bàn đàm phán, mà bằng cách đưa ra các đề xuất, ý tưởng cụ thể, tăng chi tiêu (quốc phòng)," ông nói tại Munich.

Một viên chức văn phòng tổng thống Pháp cho biết vào ngày thứ Bảy rằng Pháp đang thảo luận với các đồng minh của mình về khả năng tổ chức một cuộc họp không chính thức giữa các nhà lãnh đạo Châu Âu về Ukraine để thảo luận về những vấn đề này, mặc dù chưa có quyết định nào được đưa ra ở giai đoạn này.

Bộ trưởng Ngoại giao Ba Lan Radoslaw Sikorski nói cuộc họp sẽ diễn ra vào ngày thứ Hai.

Ông Kellogg phát biểu tại hội nghị rằng các cuộc đàm phán nhằm chấm dứt chiến tranh giữa Nga và Ukraine có thể tập trung vào các nhượng bộ lãnh thổ từ Nga và nhắm vào doanh thu dầu mỏ của Putin.

"Nga thực sự là một quốc gia dầu mỏ," ông nói, và nói thêm rằng các cường quốc phương Tây cần phải làm nhiều hơn nữa để thực thi hữu hiệu các chế tài nhắm vào Nga.

Trước đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đã kêu gọi thành lập một đạo quân Châu Âu, nói rằng lục địa này không còn có thể chắc chắn về sự bảo vệ từ Mỹ và sẽ chỉ nhận được sự tôn trọng từ Washington nếu có một quân đội hùng mạnh.

Trong bài diễn văn hùng hồn tại Hội nghị An ninh Munich thường niên của các nhà hoạch định chính sách toàn cầu, ông Zelenskyy nói bài diễn văn của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance ngày hôm trước đã cho thấy rõ mối quan hệ giữa Châu Âu và Mỹ đang thay đổi.

"Thành thật mà nói - giờ đây chúng ta không thể loại trừ khả năng Mỹ có thể nói không với Châu Âu về các vấn đề đe dọa đến mình," ông Zelenskyy phát biểu khi cuộc chiến do Nga xâm lược đất nước ông sắp bước sang năm thứ tư.

Ông nói một đạo quân Châu Âu - bao gồm cả Ukraine - là cần thiết để "tương lai của lục địa này chỉ phụ thuộc vào người Châu Âu - và các quyết định về người Châu Âu được đưa ra tại Châu Âu."

Các quốc gia Châu Âu hợp tác quân sự chủ yếu trong NATO, nhưng cho đến nay các chính phủ đã bác bỏ nhiều lời kêu gọi thành lập một đạo quân Châu Âu duy nhất trong nhiều năm qua, với lý do rằng quốc phòng là vấn đề chủ quyền quốc gia.